Las promesas de los monstruos, Donna Haraway

 "O ciberespazo, á marxe do fulgor da súa tecnoloxía punta, é a idea dunha comunidade consensual virtual... Unha comunidade virtual é, ante todo, unha comunidade de crenzas". 

Allucquére R. Stone

"Para William Gibson, o ciberespazo representa "unha alucinación consensuada experimentada diariamente por miles de millóns... Unha complexidade impensable." O ciberespazo parece ser así unha alucinación consensuada de demasiada complexidade, demasiada articulación. Constitúe a realidade virtual da paranoia, unha rexión abarrotada no último terzo do segundo milenio cristián. A paranoia é a crenza nunha densidade ininterrompida de conexións que precisa, se un pretende sobrevivir, retirarse ou defenderse ata a morte. O "eu" autodefendido rexurde no corazón da relacionalidade. De forma paradoxal, a paranoia é a condición de imposibilidade de seguir articulado. No espazo virtual, a virtude da articulación (é dicir, o poder de producir conexións) ameaza con abrumar e finalmente engolir toda posibilidade de acción efectiva para cambiar o mundo."

Fragmento dunha carta de Franz Kafka ao historiador Oskar Pollak

"Penso que deberiamos ler só a clase de libros que nos danan e acoitelan. Se o libro que estamos a ler non nos esperta voándonos a cabeza, para que estamos a lelo? Para que nos faga felices, tal e como escribe vostede? Por Deus, precisamente seriamos felices se non tiveramos libros, e o tipo de libros que nos fan felices son da clase que poderiamos escribir nós mesmos se tiveramos que facelo. Pero precisamos libros que nos afecten como un desastre, que nos aflixan profundamente, como a morte dalguén a quen amásemos máis que a nós mesmos, como ser exiliados no profundo dos bosques lonxe de todo o mundo, como un suicidio. Un libro debe ser a machada para o noso mar xeado interior. Esa é a miña crenza."

Eleccións autonómicas 2020

No segundo capítulo do seu libro "Seguir con el problema", Donna Haraway recupera a análise do nazismo que fixera Hanna Arendt no seu libro "Eichmann en Jerusalem" e o concepto de "banalidade do mal" que un asocia inmediatamente á filosofa alemana.

Haraway describe tal "banalidade do mal" como "a renuncia a pensar", rasgo que ela atopa tamén de forma evidente neste momento da historia humana que coñecemos como Antropoceno e que ela denomina Chthuluceno. Esta denominación xoga coa etimoloxía grega da palabra (khthôn, "deus ou demo do inframundo" e kainos "agora"), co nome dunha araña -a Pimoa cthulhu- e co guiño aos deuses extraterrestres tentaculares de H.P. Lovecraft dos que ela non gosta demasiado. A nosa época comparte, segundo este análise, ese rasgo eichmanniano que Haraway, seguindo a Arendt, describe como "neglixencia común e corrente":

É dicir, aquí temos a un ser humano incapaz de volver para si aquilo que estaba ausente, aquilo que non era el, o que o mundo é na súa simple mismidade unívoca, o que se reclama como inherente ao que un non é. Aquí hai alguén que non pode ser un camiñante, que non pode rastrexar as liñas de vivir e morrer, que non pode cultivar a respons-habilidade, que non pode facer presente para si aquilo que está facendo, que non pode vivir en consecuencia nin coas consecuencias, que non pode facer compost. Para Eichmann o propósito importaba, o deber importaba, pero non así o mundo.

[...] Esta cualidade non era un baleiro emocional, unha falla de compaixón, malia ser iso verdade en Eichmann, senón que era unha rendición moito máis profunda ao que chamarei inmaterialidade, inconsecuencia, ou, en termos meus e de Arendt, neglixencia.

[...] Non había maneira posible de que o mundo devira unha "materia do coidado" para Eichmann e os seus herdeiros (nós?). O resultado foi unha participación activa no xenocidio.

Nesta descrición tan limpa está contida tamén unha crítica inevitable das políticas do noso tempo. Neglixencia, na Galiza, declinouse alá polo mes de novembro de 2003 nas rúas con motivo do accidente e xestión desastrosa do Prestige como "in-com-pe-ten-cia". Esta palabra, entoada por centos de miles de persoas nas rúas, fixo tremer as estruturas de poder que o exministro franquista Manuel Fraga tecera na nosa terra cos fíos das relacións mafiosas durante varias décadas. Transcorridos quince anos dende aquel momento histórico no cal a rama galega da socialdemocracia hispánica e o nacionalismo galego de esquerdas se aliaran para botar da presidencia da Xunta ao dinosaurio filofascista, estamos de novo no mesmo punto que entón.

Esta última década, politicamente botada ao lixo baixo a presidencia de Núñez Feijóo, encarna con exactitude esa idea de neglixencia encarnada na frase de Haraway: "o propósito importaba, o deber importaba, pero non así o mundo". Aquí, "o mundo" ven sendo o conxunto da poboación galega e das paisaxes que forman o noso país, o noso patrimonio cultural e a especificidade que se deriva del, o sistema produtivo e a economía ligada a el, a nosa sociedade como totalidade que é parcial e localmente incoherente e a representación política desta. Todo isto foi reducido literalmente á súa mínima expresión durante estes dez anos a base de neglixencias de toda índole sempre ao servizo de intereses concretos, de entidades e persoas determinadas, diso que coñecemos como "elites económicas locais" entregadas aos procesos de acumulación por desposesión dos que fala David Harvey ao referirse á fase actual do capitalismo.

Feijóo e as súas políticas teñen incrementado a velocidade do proceso de colapso territorial do que fala Xose Constenla no seu libro "O colapso territorial en Galiza" gobernando a prol dos intereses das elites económicas galegas e coa mirada posta todo o tempo nos seus superiores madrileños, eses que se integran harmonicamente no conglomerado de intereses hispánicos relacionados coa banca, a enerxía, o transporte, a construción e os restos da produción industrial na desgraciada Expaña (omito aquí as súas máis que ben coñecidas relacións cun famoso narco). O seu modelo, calcado do hispánico "desarrollismo" dos anos sesenta do século XX, está centrado na redución conceptual da Galiza en destino turístico entrañable centrado nese mix de relixión e pachanga disney que coñecemos como Camiño de Santiago. En paralelo, temos asistido á conversión da superficie do país nun interminable eucaliptal cruzado por ducias de autovías e autoestradas tras as cales non hai máis plan que dar traballo ás grandes construtoras madrileñas. A crise de 2008, solventada co afundimento das clases populares do país, so serviu para acelerar as políticas neglixentes deste goberno, centradas na substración de recursos dos máis desfavorecidos, nos implacables procesos de xibarización do sector público, no engorde simultáneo das contratas privadas e no desmantelamento de gran parte do mínimo tecido industrial que aínda sobrevive.

Mención aparte merecen os ataques á propia cultura do país (significativamente á nosa lingua), o uso das subvencións ao mundo cultural como mecanismo de compra de vontades, o emprego partidista dos medios públicos de comunicación e a ausencia de políticas culturais máis alá das migallas repartidas entre os ultraprecarizados sectores da arte, o cinema, a música ou a creación en todos os eidos. Idéntica situación á vivida no mundo da investigación e das universidades: o desprezo pola ciencia e a ausencia de apostas claras neste eido crucial da vida cultural e económica do país falan das prioridades do goberno durante esta década. Como non, destacar tamén a erosión programada da sanidade ou da educación pública. Salvados por pura sorte das peores consecuencias da pandemia do Covid-19, agardamos cruzando os dedos que o actual rebrote do virus na comarca da Mariña non se extenda polo país, sabedores de que o noso sistema sanitario, diminuído de forma sostida en recursos e persoal durante estes dez anos, non está listo para afrontar algo así.

Di Haraway que "outro mundo non só é urxentemente necesario senón tamén posible, pero só se non sucumbimos ao feitizo da desesperación, ao cinismo ou ao optimismo e ao discurso da crenza e a incredulidade do Progreso". E nesta afirmación lémbrome da lectura que Bifo Berardi fai de Bergson en "Futurabilidade": "Para que unha posibilidade pase da virtualidade á realidade é preciso que encarne nun suxeito, e que ese suxeito teña potencia. Como encarna unha posibilidade nun suxeito? Como pode ter potencia un suxeito? Unha posibilidade encárnase nun suxeito cando o magma da posibilidade atopa unha concatenación que transforma ese magma nunha subxectividade intencional".

Trato de preguntarme como é posible xuntar a Haraway con Berardi, a necesidade dos tecidos e das ligazóns entre os seres chtónicos que imos habitar o Chthluceno nesta parte do mundo e a obriga da posibilidade encarnada. O que vexo ao meu arredor, a miña propia experiencia persoal, están lonxe de ámbalas dúas cousas. Penso que estaría ben que, por unha vez, chegáramos a un proceso electoral sendo holobiontes interconectados e magma listo para converter o virtual en actual. Pero, tratando de non ser optimista nin pesimista nin desesperado, nin cínico nin crente no Progreso e en mitoloxías semellantes, atópome varado no lugar de quen está a ver vir unha onda que vai levarse por diante as nosas expectativas. A realidade que intúo é o desa acumulación de mecanismos e estruturas ao servizo do capital nos seus planos mundial, europeo, expañol, galego e municipal, e, fronte a todos eles, un magma inconsistente heteroxéneo preso de mil contradicións que impiden a súa articulación. Sería fermoso que o menos malo acontecera nestas eleccións do vindeiro 12 de xullo para sentir que, malia todas as trampas e trabas e imposibilidades destes procesos, temos dado un primeiro paso -pequeno, quizais case insignificante- pero necesario. Aínda que sexa para ter algo mínimo que poder celebrar o luns. Eu que sei.

EL humano, Diego Agrimbau y Lucas Varela

No zeitgesit da nosa época está incrustada inevitablemente dende fai algunhas décadas a posibilidade da apocalipse eco-climatolóxica. A lista de acontecementos que propician este estado de ánimo colectivo é ben coñecida por calquera que teña un mínimo de interese no tema: extincións masivas de especies animais e vexetais, aumento sostido das temperaturas medias na superficie do noso planeta, perda expoñencial de masas forestais (e da biodiversidade asociada), degradación dos nosos océanos por presenza de plásticos e de todo tipo de contaminantes, desaparición de ecosistemas completos, desaparición de glaciares e desxeo progresivo dos polos, aparecemento de fenómenos climatolóxicos extremos cada ano, degradación sostida das terras cultivables, avances continuados dos desertos e diminución das reservas de augas potables. As ficcións que recollen estes acontecementos acostuman a situar aos seres humanos en futuros máis ou menos próximos ao noso tempo coa intención de sinalar este momento exacto que estamos a vivir dende fai trinta-corenta anos como crucial no devir da vida na Terra. O obxectivo, ademais do simplemente ligado ao entretemento, semella claro: isto vai en serio, temos que rematar xa con este modo de vida no cal se seguen a considerar os recursos naturais como unha variable de valor infinito nas teorías económicas dominantes. As consecuencias de non facelo serán catastróficas e irreversibles, levando ao noso planeta nunhas poucas décadas a unhas condicións que farán practicamente inviable a vida nel .

El humano, malia compartir preocupacións temáticas con este estado de ánimo, despégase lixeiramente destas tendencias. Pegando un salto temporal considerable trasládanos cincocentos mil anos no futuro. Unha barbaridade en termos humanos pero un pequeno lapso en termos xeolóxicos e astronómicos e que lles serve aos autores para despregar unha interrogante máis que interesante: aniquilada a especie humana e rehabilitado o noso planeta para dar cabida á vida de novo, que sucede se aparecen outra vez algúns homo sapiens hipertecnolóxicos sobre a súa superficie?

Mesturando elementos da aventura fantástica e da ciencia ficción, este cómic convoca simultaneamente os espíritos de O corazón das tebras e de A máquina do tempo, partindo do feito consumado da apocalipse medioambiental como algo xa sucedido fai moito no planeta Terra, así como do papel crucial dos robots e das intelixencias artificiais na conservación da herdanza humana. De novo, esa cadea cuxos elos son a natureza, os seres humanos e os robots, que para autoras como Rossi Braidotti constitúen un continuo que define iso que se chama "o post-humano" aparece como elemento protagónico nun cómic. Baixo o pretexto dunha aventura fantástica nun contexto salvaxe, elementos da ciencia ficción máis ao uso combínanse para artellar unha reflexión de fondo calado sobre aquilo que permanece constante na natureza humana con independencia do seu contexto. Os enunciados destas reflexións, claro, oscilan entre a desesperación absoluta e un optimismo vacilante que, malia carecer de argumentos sólidos, abanéase sobre a corda frouxa da fe facendo piruetas con elegancia e intelixencia. Quizais o máis interesante -aparte da parella protagonista na cal o home encarna a irracionalidade que emana de certos trazos asociados ás masculinidades hexemónicas e a muller representa a racionalidade derivada tanto da curiosidade científica como dos cuidados e da protección dos afectos- sexan as intelixencias artificiais de distintos tipos que conviven con e dan soporte aos humanos. Estes personaxes semellan combinar unha inocencia primordial que os sitúa no territorio da infancia coa ausencia de sentimentos e a fidelidade ao seu código propia das máquinas, dando lugar con elo a entidades algo menos que humanas no terreo dos afectos ou as emocións pero máis que humanas no resto dos campos da súa experiencia.

O grafismo, debedor tanto dun Max hiperestilizado como dos tótems canónicos da liña clara franco-belga, resulta especialmente axeitado á hora de retratar esa terra proxectada no futuro, repleta de especies vexetais e animais estrañas pero con vagas reminiscencias do noso mundo coñecido na cal se instalan a parella protagonista e os seus robots.

Este debería ser un tebeo capaz de chegar a moitos tipos de públicos. As convencións do xénero (aventuras con elementos da ciencia ficción nun planeta terra do futuro sen humanos) están desenvolvidas con lixereza formal e gravidade temática, despregando preguntas de todo tipo, algunhas moi contemporáneas e outras máis intemporais, sobre a nosa condición como especie e o destino que nos agarda. É verán, a mellor época para darlle voltas a todo isto ben só, ben na compaña das nosas amizades, ou ben no lugar no que caben todas as nosas inquedanzas sen romperlle a cabeza con elas a ninguén en concreto. Este. Claro.

Ugo Bienvenu, Preferencias del Sistema

No libro de Donna Haraway Seguir con el problema, a autora do Manifesto Cyborg e da invención da idea de Chtuluceno para definir a época que estamos a vivir (o que outros autores chaman Antropoceno ou mesmo Capitaloceno), emprega o concepto de "devir-con" como eixe central da "alianza multiespecies" necesaria para vivir e morrer ben en convivencia coas especies dun planeta que agoniza.

Pensei moito nese concepto e nesa "alianza multiespecies" (que, para que enganarnos, inicialmente soábame a marcianada total) da que fala reiteradamente Haraway mentres lía este cómic de Ugo Bienvenu, enésima achega á distopía que ven de contrabando coa utopía anarco-capitalista procedente de Silicon Valley na que estamos enrolados coma se foramos ocupantes dun tren sen freos avanzando por uns carrís que se van desintegrando ao seu paso.

Ugo Bienvenu é un corredor de fondo no mundo do cómic e da ilustración. Para quen isto escribe é, basicamente, o autor das fermosas animacións que se superpoñen aos fotogramas da película "Eden" de Mia-Hansen Love ao comezo desta (tamén actúa cun pequeno papel neste filme), abranguendo a súa traxectoria a realización de cortos e filmes de animación, ilustración publicitaria e varias novelas gráficas. A experiencia de todos estes campos nótase no resultado final desta obra, posuída por un grafismo que bebe tanto dunha versión algo retorcida da canónica "liña clara" franco-belga como do mundo da imaxe publicitaria.

O argumento desenrola unha peculiar mestura entre elementos procedentes do Farenheit 451 de Ray Bradbury e da 2001: Unha Odisea no Espazo de Stanley Kubrick. Atopamos nel a mesma preocupación ca primeira polo mantemento da memoria nunha sociedade autoritaria entregada ao olvido e ao culto á banalidade e un similar cuestionamento do papel das intelixencias artificiais na súa convivencia co ser humano que aparece na segunda. Partindo destes materiais, Bienvenu realiza unha interesante reflexión arredor dese acordo multiespecies do que falaba ao principio, sendo a imaxe máis icónica e potente das súas páxinas ese robot xestante no cal se desenvolve un embarazo humano e que aparece na portada do cómic envolto na vexetación do rural francés.

Preferencia del Sistema transcorre nunha Francia que semella estar temporalmente só a uns anos de distancia de nós. Un dos futuros probables inscritos no noso presente. Un tempo no que a maior parte da poboación malvive na precariedade e entregada a un tipo alienante de ocio nos escasos instantes que ten de descanso mentres unha elite ultra-rica decide o tipo de traballos que aínda poden desenvolver os humanos e tamén os produtos culturais que merecen ser gardados nuns sistemas de almacenamento finitos que esixen que se vaian sacrificando partes da historia cultural humana para que o seu lugar sexa ocupado polas excitantes burbullas do ocio máis vacuo. Coma é habitual neste tipo de historias, un heroe tratará de enfrontarse ao sistema dende unha posición de inferioridade que leva o seu destino xa escrito dende o comezo.

Desenvolvida en dous actos moi marcados, o triángulo existencial que forman os humanos, os robots e a natureza dá lugar a estrañas alianzas entre eles. Unha das posibilidades que apunta Bienvenu e a cuestión de depositar nos robots a herdanza dos humanos, unha vez que estes semellan estar máis interesados na súa propia aniquilación que en calquera outra cousa. Outra, como a "fidelidade" ao código das entidades non naturais acaba convertendo a estas en suxeitos moito máis fiables que os propios humanos para desenvolver as tarefas relacionadas co coidado doutros humanos e coa preservación da mesma natureza.

Aínda que salpicada de poemas leidos polos protagonistas en diversos momentos da narración (Auden, Rimbaud ou Musset) o ton emocional da obra é deliberadamente frío. Non hai apenas expresións sentimentais ou psicoloxización duns personaxes movidos por motivacións transparentes. O contrapunto entre a neutralidade formal da narración no plano da expresión sentimental e a carga do seu contido funciona con eficacia, estando especialmente ben construídas as escenas climáticas a cargo dos robots protagonistas.

Como toda obra de ciencia-ficción, Preferencias del Sistema, xoga menos na liga da especulación futurolóxica que na do comentario sobre o propio presente a partir de certas liñas de forza que o conforman. E, neste senso, cumple con brillantez coas súas intencións ao presentar máis un feixe de preguntas interesantes -e pertinentes- que ao ofrecer un conxunto de respostas baseadas nos clichés do xénero, ofrecendo, tamén, imaxes icónicas de gran potencia (non só visual) e articulando un discurso a prol da preservación mutua que podería ilustrar con precisión ese "devir-con" harawaiano do que falaba ao principio.

La máquina es tu amo y tu señor, Yang, Jenny Chan, Xu Lizhi, Li Fei, Zhang Xiaoqio e outros

Durante 2010 produciuse unha vaga de suicidios na macrofábrica de Foxconn na cidade de Shenzen (China): 18 traballadores trataron de quitarse a vida, conseguíndoo 14 deles e quedando con graves secuelas os 4 restantes. Con 1.4 millóns de empregados, Foxconn é a marca principal do maior fabricante de compoñentes electrónicos do mundo, Hon Hai, producindo toda a gama de produtos de Apple, a PlayStation de Sony, os ordenadores de Dell e Hewlett-Packard e todo o que poidamos imaxinar para Amazon, Cisco, Google, Microsoft, Motorola, Nintendo e Nokia. A fábrica de Shenzen emprega a 350.000 traballadores en 3 quilómetros cadrados de terreo pagándolles, no mellor dos casos, uns 500 euros por 60 horas semanais de traballos repetitivos e inesgotables na liña daquelas cadeas de montaxe satirizadas con tanta lucidez por Charles Chaplin en "Tempos Modernos".

Neste libro da editorial Virus aparecen relatadas en primeira persoas as experiencias de varias traballadoras da fábrica de Shenzen, así como varios poemas dun dos suicidas, Xu Lizhi, recolléndose tamén a historia da marca e do seu fundardor e a política económica china que, na práctica, tradúcese en dar absoluta liberdade a estas megafactorías para facer o que consideren necesario para desenvolver a súa actividade. Aínda que China ten sindicados uns 293 millóns de traballadores, na práctica son as propias empresas e as administracións locais as que controlan os sindicatos desactivándoos completamente na súa labor de defensa dos dereitos dos traballadores.

Sabemos que detrás das brillantes pantallas dos nosos gadgets tecnolóxicos agóchase unha masa descomunal de traballadores en réxime de semiescravitude. Temos, como moi ben di o agora mesmo desprezado Zizek, unha "falsa conciencia iluminada" mediante a cal o coñecemento das consecuencias dos nosos hábitos de consumo non altera estes no máis mínimo. Este libro pon nomes ás persoas que están detrás da fabricación dos nosos portátiles, tablets, móbiles, consolas ou cámaras dixitais e apunta á esixencia das grandes multinacionais da electrónica e a informática como responsable última das condicións laborais dos seus traballadores. O sistema just-in-time ("quero un millón de ipads para xa") coa súa necesidade de aumento continuado da produtividade puxa sin pausa ao réxime entre militar e escravista que goberna nestas megafactorías, dando como resultado unhas condicións de traballo totalmente inhumanas.

Entre as solucións delirantes que se puxeron en práctica para evitar os suicidios eu atopo dúas especialmente grotesca: por unha  banda un exército de psicólogos que, ante calquera indicio de ánimo baixo denunciaban ao traballador á dirección, e, por outra, a instalación de redes inmensas para evitar que ninguén se tirara dos tellados.

Gustoume especialmente o posfacio do libro, a cargo da filósofa francesa Célia Izoard -célebre e lúcida neoludita contemporánea-, do cal deixo aquí este parágrafo:

[...] ás clases medias urbanas mundializadas -infinitamente menos anguriadas polos problemas de supervivencia e idiotizadas polo calidoscopio dixital- tócanos deixar de seguir sumándonos a este modelo e repensar a materialidade da nosa existencia. Comezando por un exercicio de imaxinación: e se o conxunto de infraestruturas necesarias para a produción de tódolos ordenadores, televisións, iPads, cámaras fotográficas, teléfonos que empregamos foran relocalizadas nos nosos territorios? Vexamos: minas de terras raras, de ouro, de cobre e de estaño; instalacións petrolíferas, fábricas químicas, construción de novas centrais eléctricas, multiplicación de extraccións de auga, fábricas de circuítos electrónicos e de ensamblaxe, verteduras tóxicas en cada etapa da produción. Mirar isto de fronte, non perdelo de vista, acaso non é un requisito indispensable en calquera reflexión sobre a "liberdade", a "autonomía", a "solidariedade" e a "creatividade" que, supostamente, debe verse incrementada grazas a todos eses obxectos?

Jonas Mekas + Allen Ginsberg

Veño de ver "Guns of the trees", a primeira peli de Jonas Mekas (aquí o meu ladrillo correspondente -en castelán, a lingua oficial do país filmaffinity- sobre ela). Entre as imaxes escóitase de cando en vez a Allen Ginsberg declamando os versos de "sutra de xirasol". Buscando un pouquiño atopei esta fermosa versión en galego de parte do poema no blog mylece en Galícia (con til no i), que copio e pego aquí coa esperanza de non estar infrinxindo ningún dereito de autoría ou algo semellante. A parte que poño entre dúas liñas horizontais cara ao final non aparecía no devandito blog e tiven que apañar como puiden unha translación (máis que unha tradución) dende a versión en castelán mentres botaba un ollo á versión orixinal. Que movida, como fan os profesionais da traducción para pasar a poesía dunha lingua a outra???

SUTRA DE XIRASOL

Camiñei polas beiras do peirao de lata e banana e sentei so á enorme sombra dunha locomotora da Southern Pacific para mirar o solpor encol dos cómaros con casas coma caixas e a chorar.

Jack Kerouac sentou ao meu carón nun poste de ferro estragado e oxidado, compañeiro, pensamos igual verbo da alma, desertos e angustiados e co ollar triste, cercados polas raíces nodosas de aceiro de árbores de maquinaria.

A agua aceitosa do río reflectiu o ceo vermello, o sol afundiu nos cumios finais de Frisco, non hai peixes nese regato, non hai ermitán neses montes, soamente nós propios con ollos reumáticos e resaca coma vellos nugalláns na ribeira do río, cansos e agudos.

Mira o xirasol, dixo, había unha sombra gris e morta contra o ceo, grande coma un home, sentada no cimo dunha morea de serraduras derramadas--

--Rubín encantado--foi o meu primeiro xirasol, lembranzas de Blake--as miñas visións--Harlem
e Infernos dos ríos Orientais, pontes renxendo Sandwiches Graxentos de Joe, carriolas de bebé mortas, pneumáticos negros e sen debuxo esquecidos e sen recauchutar, o poema da ribeira, condóns & potas, coitelos de aceiro, nada inmaculado, unicamente o estrume húmido e os artefactos de coitelas aguzadas indo cara ao ceo pasado---

e o Xirasol gris arrandeado contra o solpor, crebadizo deserto e poeirento co charrizo e a brétema poluída e fume de locomotoras vellas no seu ollo--

corola de lagañentas pugas dobradas e rotas como unha  coroa mallada, sementes caídas fóra da súa face, boca a-piques-de-ficar-sen-dentes de aire asollado, raxeiras obliteradas encol da súa cabeza peluda como unha enxoita arañeira de arame,

follas saíntes coma brazos saíndo do talo, acenos da raíz de serraduras, anacos rotos de xeso caídos dos garabullos negros, unha mosca morta na súa orella,

Impía mallada e vella cousa fuches, meu xirasol Oh miña alma, ameite daquela!
A roña non era roña de home senón morte e locomotoras humanas,

--------------------------------


todo aquel traxe de po, aquel velo de escurecida pel de vía férrea, aquela polución da meixela, aquela pálpebra de negra miseria, aquela enfeluxada man ou falo ou protuberancia de algo artificial peor co lixo — industrial — moderno—  toda aquela civilización pintando a túa delirante áurea coroa —

e aqueles desolados pensamentos de morte e poeirentos ollos sen amor e extremos e raíces resecas debaixo, no amontoamento- fogar de area e serradura, billetes de goma de a dólar, pelexas de maquinaria, as tripas e entrañas do saloucante e doente automóbil, as valeiras e solitarias latas coas súas oxidadas linguas ai!, que máis podería eu citar, as  afumadas cinzas dalgún cigarro pene, as conas das carretillas e os leitosos peitos dos automóbiles, cus desgastados de cadeiras & esfínteres de dínamos — todos estes

enredados entre as túas momificadas raíces — e ti aí erguido ante min no solpor, toda a túa gloria na túa forma!

Unha perfecta mostra de beleza de xirasol! Unha perfecta excelente adorable existencia de xirasol! Un doce ollo natural para a nova lúa enrolada espertou vivo e excitado aferrando nas sombras do ocaso a mensual brisa dourada do abrente!

Cantas moscas zoaron ao teu arredor inocentes do teu lixo, mentres maldicías aos ceos do ferrocarril e da túa alma de flor?

Pobre flor morta? Cando esqueciches que eras una flor? Cando miraches a túa pel e decidiches que eras unha sucia e vella locomotora impotente? A pantasma dunha locomotora? O espectro e a sombra dunha outrora poderosa e demente locomotora americana?

Xamais fuches unha locomotora, Xirasol, fuches un xirasol!

E ti locomotora, ti es unha locomotora, non esquezas o que che digo!

De modo que arrinquei o xirasol fraco como un esqueleto e suxeiteino ao meu costado coma un cetro,
e entoo o meu sermón fronte á miña alma, e tamén fronte á de Jack, e á de quenquera que desexe ouvilo,

---------------------------------------
 
--Non somos a nosa pel cotrosa, non somos a nosa terríbel crúa e poeirenta locomotora sen imaxe, todos somos por dentro xirasoles belos e dourados, estamos benditos pola nosa propia semente & dourados peludos espidos cohibidos--corpus medrando dentro de loucos pretos cerimoniosos xirasoles no solpor, asexados polos nosos ollos so a sombra da locomotora tola solpor na ribeira en Frisco visión esgrevia de latas na tardiña sentados.

Allen Ginsberg, Berkely 1955

Franco "Bifo" Berardi, Futurabilidad

En la medida en que el trabajo cognitivo se convirtió en la principal fuerza de valorización, los poderes económicos intentaron someter a los cognitarios a la ideología del mérito, o la meritocracia, con el propósito de destruir la solidaridad social de la fuerza intelectual.

Al recompensar la superioridad intelectual con dinero, el concepto de meritocracia funciona como el caballo de Troya de la ideología neoliberal. La meritocracia es la cama caliente de la precariedad y alienta a la competencia: cuando los individuos se ven obligados a luchar por la supervivencia, las capacidades técnicas e intelectuales se ven reducidas a meras herramientas de confrontación económica. Cuando se acaba la solidaridad y la competencia se convierte en la norma, la investigación y el descubrimiento quedan disociados del placer y la solidaridad.

Desafortunadamente, la meritocracia es también un estímulo a la ignorancia.

En la medida en que la evaluación del mérito depende del reconocimiento de la autoridad, y por consiguiente los criterios de evaluación los fijan quienes tienen el poder, se invita a los estudiantes a hacer suyos los criterios de evaluación existentes. La educación ha sido el factor más potente de autonomía social. Si aceptamos la meritocracia, renunciamos a la autonomía del proceso de aprendizaje y aceptamos dejar la evaluación por completo en manos de otros.

Un paso crucial de este proceso de sumisión del conocimiento lo constituyen el actual desmantelamiento del sistema de educación pública, la privatización de la universidad y el resultante sometimiento de la investigación a las reglas operativas de la economía financiera. Todo ello implica un principio según el cual la razón económica tiene una prioridad epistémica que viola cualquier noción de autonomía de las instituciones de producción y transmisión del conocimiento. El rasgo decisivo de la universidad moderna fue la autonomía del conocimiento (a saber, su autonomía respecto de la superioridad de la teología). Sin embargo, la actual imposición de la superioridad económica implica la cancelación de dicha autonomía. De hecho, la instauración de la economía como el criterio de evaluación universal ha reestablecido una suerte de teología en la relación entre el aprendizaje y la verdad absoluta (económica)

Día 57 da corentena

Paso os días lidiando co correo electrónico, as videochamadas co meu alumnado, a correción de exercicios e dúbidas, o ioga con Xuan Lan, os paseos a última hora do día, as lecturas espaciadas, dixirindo o mal final de Community e asistindo a ese lento retorno á normalidade que chaman desescalada, como se foramos alpinistas tratando de volver a casa pola ladeira dun monte que non coñecemos.

Sigo chamando ás cada vez máis espaciadas entradas deste blog "día x da corentena" sabendo que xa non estamos aí pero que tampouco estamos alá, do outro lado, plenamente. Atopámonos no interregno entre os dous tempos, intentando recuperar os pasos anteriores ao confinamento por camiños novos. Salgo a facer a compra con máscara e luvas. Damos paseos no horario que nos corresponde coa mesma indumentaria de facer a compra polos alrededores do noso barrio entre cafeterías coas persianas medioabertas nas que se pode ler: "só recollida de pedidos". Gardamos metros de distancia sentindo esa mestura estraña de preocupación e ridículo coma se foramos disfrazados fora de tempo.

O luns pasado estiven na miña librería de garda recollendo un pedido con cita previa. Foi moi raro. Non tocar os libros, falar coas máscaras de por medio, mirarse sen acabar de recoñecernos tras o trozo de tela que cobre as caras. Comprobar en persoa que a intranquilidade dos demais é a miña, que o medo a outro ciclo de peche nas casas está moi presente. Sentir a preocupación pola saúde propia e por outro parón da actividade económica. Volvín para casa, contrariamente ao habitual, máis preocupado do que saíra. Porén, o pasado mércores estiven, tamén con cita previa, na miña tenda de cómics de garda. O dono -tamén amigo de fai case dúas décadas- amosaba unha certa alegría contida pola reacción dos seus clientes habituais, pola fidelidade da comunidade de compradores que amosaran a súa preocupación polo futuro da tenda. Algo que eu daba tamén por suposto no caso da miña libraría -eu así llo expresei a amiga propietaria dela-, e que, en caso de ter ocurrido non deu o mesmo resultado. Ou si, pero non era un bo día, quen sabe. Penso que toda a xente que somos fieis ás nosas librerías de sempre compartimos a inquietude polo seu futuro e sentimos a necesidade botar unha man para que sigan adiante. Ese tópico "estar aí" expresable de mil maneiras en actos concretos.

Polo camiño, nesta corentena, quedouse a revista rockdelux da que era comprador dende fai uns trinta anos. Sinalada por moitos como a biblia do hipsterismo barcelonés e como a guía dos aspirantes a modernos (críticas expresadas con bastante habilidade aquí), non deixa de ser un exemplo da precariedade absoluta na cal se atopa o mundo da cultura no estado expañol.

A min, máis alá do lazo persoal (moitos discos, libros, pelis e cómics descubertos grazas a ela, moitos bos momentos de lectura, en especial no verán na praia co especial xullo-agosto cheo de areas e manchas de protector solar), dóeme ver que os proxectos culturais non duran e que nada se sostén máis alá dos heroísmos dos seus protagonistas se non hai detrás un respaldo económico potente con independencia da calidade do que se fai. E os proxectos que teñen esa fortaleza económica detrás, salvo contadísimas excepcións, están en mans de grandes grupos empresariais. Toda iniciativa cultural que se salga dos carrís das axudas institucionais ou do soporte da gran industria do entretemento está condenada, de sorte que só podemos limitarnos a facer apostas sobre o seu final. Esta é, para min, a lectura máis doente do peche do rockdelux: o legado cultural de longo percorrido, o que atravesa xeracións e décadas, sempre está nas mans que posúen os cartos, e este factor é unha das claves da dominación e da alienación que experimentamos no campo da cultura, o que nos fai sentirnos como bichos raros, alleos a esa gran maioría dos referentes maioritarios que experimentamos como marcianadas tóxicas que só nos producen estupor e sensación de absurdo.

En calquera caso, con todos os seus erros, que foron moitos, e con todas as críticas que queiramos, a desaparición dun proxecto cultural desenvolvido por un grupo de periodistas musicais durante case catro décadas debería polo menos ser motivo de certa tristura máis alá de filias e fobias particulares. Creo. Eu que sei. Aínda que, penso agora, se mañá pechase El País, por exemplo, eu estaría co champán na man, o cal contradí todo o que dixen nas liñas anteriores. Ao final semella que só importan as filias e fobias particulares? Parece que si. Creo. Eu que sei. Tablas?

Día 51 da corentena

Dende onte podemos saír a pasear en horarios pechados: de 6 a 10 AM e de 8 a 11 PM. É como se foran devolvernos a realidade a base de anacos. Doses pequenas para ir acostumando o corpo ou algo así. Onte saímos de 10 a 11 da noite. A primeira impresión é que todo segue igual de feo que antes da corentena. Co engadido de que todo semella ser parte dun inmenso decorado de cartón pedra. A realidade volveuse un parque temático de si mesma. Paseando polo monte do Castro -unha das escasísimas zonas verdes desta cidade- cruzábamos con outros nós equipados igualmente cos preceptivos chándales de domyos -penso que deben ser o uniforme oficial da pandemia. Pero eses outros nós parecían efectos especiais. Imaxes feitas por ordenador para atravesarse no noso percorrido. Estou seguro que se puideramos achegarnos o suficiente remataríamos por vernos os píxeles os uns aos outros, unha sorte de pegada espectral sobre as vellas rúas polas que estabamos afeitos a pasear despreocupadamente. Alternando as beirarrúas e a calzada -había xente pero era fácil manter dous-tres metros de distancia os uns cos outros- dimos voltas preguiceiramente mentres o solpor incendiaba as Cíes e unha capa de nubes azuis percorría o noso ceo colectivo. A medida que pasaba o tempo, como se estrenarasemos zapatos novos, fomos encaixando na nova nova normalidade esa, aos poucos e habituando todos os sensores do corpo con coidado. Xa de noite, pasamos por diante dunha tenda na cal había un cartel que dicía "feliz día do pai". A típica imaxe chocante e triste ao tempo que che fai pensar en futuros alternativos e realidades paralelas nas cales un sábado, pasado o solpor, a xente está a tomarse unhas cañas e un pincho cos amigos, facendo plans e intuíndo a sombra sinistra do luns feblemente, como unha nube pasaxeira no clima xeral de bo ánimo típico das noites de primavera.

Hoxe saímos de novo, en horario de 9 a 10 PM. Coincidimos cunha multitude da que deseguida formamos parte. Coa mascarilla posta e tratando en van de gardar a distancia de seguridade, intentamos repetir sen moito éxito o noso paseo de onte. Soamente cando nos introducimos nas calellas-desfiladeiro  do noso barrio puidemos apreciar unha diminución significativa na densidade de persoas por metro cadrado. É moi evidente que ninguén gosta da paisaxe urbana. Só a percorremos por necesidade material. O que nos mola é o verde, a liña do horizonte ao lonxe separando os dos azuis que nos enchen os ollos, o palpitar da natureza, a vibración particular que forman conxuntamente o rumor do ar, os cantos dos paxaros, o croar das ras que de súpeto habitan todas as charcas municipais. A ausencia do ruído do tráfico é outra evidencia do invivible das nosas existencias. Sen os automóbiles camiñamos polas calzadas e escoitamos o rumor constante das conversas e mesmo as pisadas acolchadas das zapatillas de deporte que calza case toda a xente. Somos paseantes non solitarios que estamos a decatarnos desde o máis profundo dos nosos corpos de canto de esnaquizante era a nosa maneira de vivir anterior a todo isto. Como se precisaramos do peche para asexar todas as posibilidades que o noso modo de vida actual ten deixado fora do noso alcance. Ao chegar a casa estabamos cansos -algo menos que onte- e as nosas miradas intercambiaban unha soa pregunta: que vai pasar agora?

Día 48 da corentena

Estamos en "desescalada". O sábado poderemos saír un rato a estirar as pernas. A tratar de achegarnos de novo á nosa cidade/pobo como quen volta dunha longa viaxe. O primeiro que penso facer é abrazar unha árbore. Coma se fora un hippie ata arriba de ácido. Saturado do tacto das teclas do ordenador e da pantalla do móbil. Isto é bonito. A profecía cumpriuse: a forza de separarnos de todo, a tecnoloxía rematou por facer que queiramos separarnos dela mesma. Pasamos unha fronteira invisible. A nosa desconfianza mudou en fatiga. Non caben máis píxeles na nosa retina. Temos os dedos desgastados de frotalos coa pantalla do móbil. Precisamos unha desintoxicación tecnolóxica profunda que nos permita ter unha relación de uso con ela no lugar da colonización psíquica que leva practicado ela con nós nas dúas últimas décadas. Polo menos sacar iso en limpo da pandemia. As miles de horas traballando diante do ordenador. Os millóns de horas en videochamadas. Os billóns de horas vendo series nun binge watching interminable que semella aspirar a competir coa eternidade en duración. Todo ese tempo non só é tempo perdido. É tempo degradado. Afastado da vida e entregado ao culto á morte que conforman o traballo interminable, a comunicación sen contacto humano e o entretemento como adicción. A nosa vida nestes días sufriu unha erosión brutal en algo parecido á súa esencia. Non só polo peche en si mesmo -que tamén- senón pola entrega de nove décimas partes de cada segundo destes 48 días ao contacto íntimo coa tecnoloxía.

Mentres, fora das nosas casas, todo son presaxios de algo feo no ar. Somos colapsonautas e o futuro semella ser un tren ao que xa non imos poder subir. Quero abrazar unha árbore. Non son un hippie colocado. Ogallá.

Día 43 da corentena

Pasei de escribir os días pares de corentena a facelo os impares. Camiño da cincuentena, que significa isto? Mentras busco resposta a isto: a palabra de moda destes dous últimos días é pulsioxímetro. Un aparato que mide a saturación de osíxeno en sangue. Unha busca rápida en internet revela que están esgotados en todas as farmacias reais e online que un poida imaxinar.  Saímos do circuíto farmacéutico e imos ao retail online. No Corte Inglés, esgotados. No Lidl, esgotados. En Amazon, os cinco modelos con mellor puntuación dos clientes, esgotados. A paranoia ama os días impares. Crece neles como se atopara terreo aboado con esterco da mellor calidade. Hoxe é o día 43 da corentena. Surfeamos por internet entre o pánico -polos casos coñecidos que eran asintomáticos e de pronto convertíronse en pacientes UCI bruscamente- e a paranoia "son os pulsioxímetros as novas mascarillas e en breve van ser imposibles de atopar?".

 Un artigo dun divulgador que goza da nosa confianza alértanos un pouco máis: un pode ter o virus sen síntomas mentras os seus pulmóns van colapsando, pero, por culpa do mecanismo de intercambio de O2 (que non chega ben ao sangue) e CO2 (que sae con normalidade) nos alveolos pulmonares, un non ten sensación de afogo. O tema é que se a saturación de O2 cae demasiado pode ser demasiado tarde tamén. Entón, concluimos, se un sente unha fatiga abraiante e non sabe a que se debe, e ademais non ten ningún síntoma da enfermidade que nos ten pechados na casa, unha simple medida co pulsioxímetro pode marcar a diferencia entre entrar de cabeza a unha UCI ou non facelo. A paranoia e os días impares crecen de forma esaxeradas nestes tempos, seino, pero como dicía o noso querido William Burroughs "un paranoico so é unha persoa ben informada". Entramos en Amazon, ese sitio no que xuraramos fai case sete anos que non iamos entrar nunca máis. Facemos todo o que odiamos profundamente, dar datos á esgalla, ler as humillantes opinións dos clientes-bots que viven no ecosistema amazónico, regalar a nosa pasta a ese Jeff Bezos que é o tipo máis rico do mundo e non paga apenas impostos por elo e que sabe que o negocio son os datos e non os pulsioxímetros. Pasamos a Visa. O aparato chegará o 10 de maio, no día 58 da corentena. O futuro ten forma de número par. A paranoia ten gostos impares. Todo isto son arbitrariedades, pero en momentos de incertezas absolutas o voo dun pardal diante da ventá da casa pode ser o anuncio de algo. Que estamos facendo? Como bós colapsonautas, sucumbir. Derrotas pequenas que anuncian unha derrota maior para a que non estaremos preparados. Que o colapso nos pille coa saturación ao 98%, cifra óptima según os sitios de internet supostamente adicados á medicina.

Día 41 da corentena

Comezo a ter unha fatiga inmensa cada vez que teño que facer unha videochamada. Ao principio facíame gracia, a novidade, ver á persoa que tiña enfronte, non so escoitala. Fixen moitas pero o meu período de lúa de mel coa tecnoloxía (sempre aborrecín o skype e máis dende que coñezo a intrahistoria deste servizo) rematou relativamente rápido. Probamos o zoom (máxima castaña a nivel seguridade), as videochamadas de wasapp (xa o estandar nas conversas familiares e coas nosas amizades), o jitsi (simpatizo mil con esta) e o servizo da xunta, o webex (xa que cumpre a GPDR e as autoridades a recomendan é a que usamos no chollo).

Pronto comecei a aburrirme das imaxes de baixa calidade, da sensación de irrealidade que me deixaban os minutos pasados falando así. Se ben o proceso de aburrimento comezou no ámbito do familiar, a hecatombe chegou coa súa aplicación ao traballo: reunións entre nós a dez, quince, vinte persoas. Gardando estritos turnos de palabra. Mirando para as ringleiras de cabeciñas mal iluminadas, con problemas co son, coa conexión, cos micros, coa cámara web. A presenza dos demais reducida a un puñado de píxeles (320x180 de media) para facer sitio a todo o mundo na pantalla do ordenador de xeito óptimo. O da resolución é unha lata pero, se o penso, case dame igual. A imaxe de alguén petrificado con cara de póker mirando para algún punto que non son os meus ollos dista bastante de ser ese alguén. Máis ben, un representante defectuoso, unha mala imitación, un dobre sempre irritante pola súa insuficiencia. Se as funcións da linguaxe son (grazas wikipedia) a referencial, representativa ou informativa, a expresiva ou emotiva, a apelativa ou conativa, a metalingüística, a poética ou estética e a fática ou relacional, a miña sensación é que nas videochamadas todas elas están perdidas agás a informativa. Hai unha transmisión de información e punto. É difícil conseguir algunha das demais (ou serei eu que son torpe, que tamén). O resultado é que aos cinco-dez minutos de reunión (se é no eido do laboral) ou de conversa (no familiar ou coas amizades) comezo a mirar o wasapp ou a facer algunha outra cousa que me importa so un pouquiño máis que a videochamada. Fáltame a persoa, o seu corpo, os matices dos seus movementos, mesmo o silencio parece diferente cando alguén cala en persoa que cando o fai a súa imaxe equivalente feita a base de sumar píxeles. Perdón pola expresión, pero a materialidade ausente dese outro que está aí converte ás videochamadas nunha especie de ouija sofisticada na cal os espectros son os vivos e esa comunicación espectral vólvese unha caricatura que me resulta insufrible. Quizais, cando volvamos á "realidade" "normal" e recuperemos os nosos niveis habituais de materialidade tornando as videoconferencias en excepcións curiosas, eu estea en condicións de tomalas con deportividade e asumilas como unha trangallada soportable. Mentres tanto, tócame facer o que fago sempre coa dimensión comunicativa da tecnoloxía: asumila de mala gaña, soportar os seus ditados e tratar de rematar as conversas o máis rápido posible. Prefiro as chamadas de teléfono clásicas. Aí non hai pantasmas fosforescentes. So a calidez dunha voz, a dozura das inflexións, os acenos coñecidos, a familiar musicalidade do interlocutor. Algo peor que unha conversa presencial pero bastante mellor que o espectáculo fantasmagórico ao que nos estamos acostumando a toda velocidade.

------

Onte comecei a ver DEVS, a serie (en HBO) de Alex Garland, o tipo detrás de marabillas como Ex Machina e de produtos semifallidos pero interesantes como Annihilation. Atopo en común con Ex Machina esa arquitectura minimalista e inhumana a base de cristal e hormigón que para moita xente é o sinónimo de "vivenda" e que semella ser un marcador de ambientes hostís á humanidade, así como un factor de exclusión de calquera posibilidade de ter relacións afectivas e calquera tipo de emoción humana. O ton grávido non presaxia nada bó (ai ese existencialismo tecno-distópico un pouco gastado xa), pero visualmente é deslumbrante. Como en moitos outros produtos semellantes parece que a imaxinación visual vai moi por diante da escritura. Agardo que a serie non se enrede demasiado en todas as tontadas sobre o determinismo que vai soltando un dos protagonistas (un pouco ridículo o recurso á formulación do determinismo causal de Laplace) e que o seu argumento sexa polo menos a metade de imaxinativo que a súa flipante posta en escea. Veremos.

Día 36 da corentena

O mellor destes trinta e seis días de confinamento sucedeunos antonte: vimos Portrait de la jeune fille en feu, de Céline Sciamma en filmin. Quedei impactado co filme e escribín unha reseña na miña conta de filmaffinity (en castelán, que ahí non deixan escribir máis que na lingua oficialísima do estado expañol). Sempre a mesma pregunta: por que non a vin no seu momento? Lembro o cartel nos multicines norte alá por outubro e as boas críticas nas miñas revistas de referencia. É como que cando algo ten un recoñecemento unánime e abraiante póñome no sitio do escéptico absoluto. Así vou deixando de ver películas, de ler libros e de facer cousas, en xeral, que son imprescindibles por un reflexo que se atopa no punto medio exacto entre o paranoide e o narcisista. En fin.

 No segundo lugar das "mellores cousas que me teñen pasado nestes días de confinamento" atópase o visionamento da primeira tempada de Community. A serie (obra de Dan Harmon, o co-creador da marabillosa Rick and Morty xunto a Justin Roilland) é de 2009 e nela saen Alison Brie (a voz de Diane Nguyen na superlativa BoJack Horseman), Donald Glover (o nome real detrás de Childish Gambino), Chevy Chase ou Ken Jeong. Con frecuencia, cando a xente fai a súa declaración serifílica de turno, un se atopa no medio de listas cruzadas tipo "as cinco/dez mellores series de TV da historia" e movidas polo estilo, descubrindo -con certo asombro- que entre as cimas do formato case nunca hai a) algunha de debuxos animados ou b) algunha comedia. O top cinco ou top dez sempre inclúe -recoñézoo- algunhas das miñas series favoritas, pero é rarísimo atopar nestas listas -tan persoais, tan alimentadas tanto pola vaidade como por inseguridades varias- algo que se salga dos dramas profundos, do xénero negro con protas torturados, da marcianada libérrima ou da megaprodución con dragóns ou con osos polares nunha illa exótica. É difícil atopar a alguén que fale, por poñer algúns exemplos, de The Young Ones, The Black Adder, Get a life, The IT Crowd, My name is Earl, Mom, Arrested Development ou The Office (esta si que aparece de cando en vez). O humor sempre está un banzo por debaixo da gravidade, o que nos fai rir nunca xoga na mesma liga que aquilo que nos fai tremer de emoción ou nos fai apertar furiosamente o brazo do sofá pola tensión. Non o dou entendido. Poucas cousas fanme tan feliz como botar unhas gargalladas diante dunha pantalla. Porén, para moitas persoas non é suficiente. Facerche rir, parece ser, para a maioría da xente, sempre é insuficiente e semella evidenciar unha escaseza de profundidade ou lucidez. Por iso, cando descubro cousas como Community, ademais de desfrutar como un tolo con cada capítulo, aproveito para refacer o meu listado persoal de series favoritas, reivindicando no meu espazo interior a miña propia lista de favoritas, as series campionas da risa as que volto cando poido. Eu, que tendo por natureza (quizais por educación, non sei) ao melodrama e ao exceso de adxectivos e adverbios grandilocuentes, recoñezo que (valga a redundancia) me recoñezo a min mesmo singularmente no acto de rir. Cando algo consigue que me salga esa risa, interiormente expreso un agradecemento profundo derivado de eliminar a distancia comigo mesmo coa que vivo o resto do tempo. Como cando un non consegue enfocar algo correctamente porque ten dúas imaxes superpostas e, de súpeto, estas encaixan dando lugar a unha soa. Iso é o que me fai a risa: elimina a distancia entre o que son e o que creo ser, fundindo temporalmente ambas cousas nunha soa. Ese acoplamento fugaz, compacto e sin fisuras é a idea que teño da felicidade. E todo por unhas risas. Que movida.

Día 32 da corentena

Antonte cumpríronse cinco domingos de peche na casa. O tempo pasado desta maneira acumúlase e vai pesando, repartíndose polas distintas partes do corpo como unha substancia fluída de densidade variable. É algo imperceptible no día a día pero evidente se un se compara coa versión de si mesmo anterior ao 14 e marzo. A viaxe comeza a producir efectos secundarios. Non so a fatiga nin o aburrimento ou a incapacidade de concentrarse. Tras os mil intentos para desviar a atención do elefante na habitación, somos conscientes de como vai medrando, paseniñamente, unha ansiedade de baixa intensidade que permanece borrosa, en segundo plano, difícil de asignar a un síntoma concreto. Pode ser algún tipo de malestar orgánico de escasa importancia pero de persistencia estraña. Poden ser pensamentos erráticos ou baixóns emocionais que se producen inesperadamente. Variantes mínimas da melancolía sen obxecto, microaccesos de pánico, a mirada perdida na fachada de enfronte, buscando nas manchas de humidade algún tipo de sinal sobre o futuro. Etc.

Son vítima un pouco de todo o anterior. Cociñamos con calma, e, grazas a iso, estamos a comer bastante mellor do que o facíamos antes do confinamento. Adicamos cada día aproximadamente hora e media a facer exercicio e ioga grazas aos tutoriais de youtube. En xeral coidámonos dentro das posibilidades que ofrece a situación. Pero o desgaste interior crece día a día. Ás veces sentímonos como móbiles que están achegándose á liña vermella do indicador da batería, aferrados con forza aos rituais domésticos como único compás neste deserto no que se teñen convertido os días. A información sobre a situación comeza a ser unha pequena tortura. Xa ata moléstanme as gráficas, os modelos matemáticos que me fascinaban ao principio, as estimacións de cando a curva tomará a forma dunha función loxística, as especulacións sobre os rebrotes ou o proceso de desescalada que ninguén sabe como vai ser. Vivimos nun universo conceptual fabricado a base de cachos de matemáticas, bioloxía, socioloxía e antropoloxía que incorpora termos a velocidades inhumanas. O ritmo de difusión de vocablos novos e de confección de futuros probables é insostible. Tragamos toneladas de información tóxica cada día. Sen sabelo -sen querelo- embelenámonos de forma mecánica e programada, ao ritmo das novidades incesantes. A factura deste banquete descomunal de tóxicos informativos vai ser inasumible. As nosas almas, quebradas como as costas de pequenos lagartos en mans de rapaces crueis, xa non dan para máis. Precisamos un inmenso espazo aberto habitado polos ruídos que facemos os humanos cando estamos xuntos, lonxe das nosas covas actuais, lonxe dos titulares e a estatística e os futuros negros como un universo sen estrelas. Polo noso ben.

---------
Hoxe saín á rúa despois de tres semanas para facer unha pequena compra na tenda que temos ao lado de casa. Enfundado cos meus guantes de látex e a mascarilla preceptiva gardei os metros de distancia recomendados coa outra clienta da tenda e coa encargada desta. Alí metidos, formando un triángulo escaleno de dimensións variables, de cando en vez botabamos unha ollada entre nós, para confirmar que non estabamos dentro dun pesadelo distópico. Que as indumentarias e o distanciamento eran a nosa realidade real. Cando chegoume o turno de pagar intercambiei dúas frases mínimas, "que tolemia, todo", "que situación tan rara". A resposta foi unha boa labazada ás miñas queixas de tipo privilexiado que ten a sorte de estar vivindo todo isto amurallado na súa vivenda: "me lo vas a decir a mí". Terra trágame. Glubs.

Día 28 da corentena

Hoxe rematei o meu "confinamento preventivo" tras dúas semanas metido na miña habitación mentres Cris me traía as comidas a diario e falabamos a dous metros de distancia ou por videoconferencia durante algúns xantares. Digo "preventivo" porque aínda que o médico que me atendeu por teléfono alá polo 21 de marzo descartou que os meus síntomas de febre e malestar xeral foran do covid-19, acordamos que iamos levar os días posteriores coma se tivera pasado polo bicho, por se acaso. Así pois, tres semanas na habitación -case unha completa de enfermidade-, facendo o que facía durante a primeira de confinamento, excepto cociñar e limpar o resto da casa ou saír á compra. Para celebralo, hoxe fixen a comida e a cea e botamos unha medio sesta no sofá mentres viamos entrecortadamente "Os dez mandamentos", monumento cinematográfico excesivo a maior gloria do cartón pedra, o cinemascope, a voz en off cargante, as actuacións máis propias dunha obra de teatro e as cores saturadas ata producir mareos. A vida "normal" resultoume igual de anormal que a vida "non normal" que levei. Cando baixei o lixo a nosa rúa estaba valeira completamente. Mergullada no silencio pesado destes días, levoume un ratiño recoñecela como "a nosa rúa". A mesma sensación que ao principio da corentena: síntome como nunha extensión irreal do noso piso. Ese espazo aberto que se extende a esquerda e dereita non é tal. É unha ilusión óptica porque, en realidade, non podemos ir máis alá do contedor do lixo, da tenda da esquina, da farmacia que está un pouco máis arriba. É unha zona desas, como en Stalker, un lugar por onde pasaron os extraterrestres ou algún deus deixando tras de si un lugar deformado no que non cabe a posibilidade de desenvolver algún tipo de existencia normal. Que flipado. Si. É a reclusión. Xa.

Día 26 da corentena

Unha das consecuencias pouco perceptibles -para min, inicialmente- deste peche foi o aumento da incapacidade para concentrarme un tempo longo nunha actividade intelectual algo esixente. Comecei con forza os primeiros días poñéndome un horario e lendo dentro del unhas cen páxinas diarias de "Tan poca vida" (aínda teño que falar deste libro por aquí) máis unhas poucas decenas de "Razones y personas" (tomando notas) para rematar a día de hoxe tendo problemas para ler seis páxinas de "The Master´s Voice" de Stanislaw Lem cada noite. Como contrapunto, as horas de surfeo interneteril, os milleiros de tuits que leo diariamente ou os centos de wasaps que reviso e contesto sen cesar dan conta de que estou como un polo sen cabeza totalmente descontrolado polas antigamente chamadas autoestradas da información. Tirando de nomenclatura xa en desuso diría que o meu grao de infoxicación é entre medio-alto e alto, e que a miña capacidade para manter a atención en algo que requira de tempo e concentración sufriu un baixón considerable nestas case catro semanas de confinamento. A dinamica das pantallas, como moi ben sinalan en Sobre as cousas (mentres escribo isto a miña cabeza di: "aínda non fixeches un tuit sobre a entrada que enlazas!"), é esnaquizadora: a dispersión permanente que experimentamos estes días lévanos a vagabundear polo inmenso territorio que é internet atentos durante tempos inferiores ao minuto a toda clase de estímulos e anzois nos que sempre rematamos picando. O punto de non retorno acádase cando un xa non se para a pensar que ten un problema con isto. Que certo malestar persistente estea amolándonos no noso surfear sen fin significa que aínda temos capacidade para, con certo esforzo da vontade, tratar de dar marcha atrás nesta corrente que nos arrastra. Por seguir coas miñas atinadas metáforas animais: sexamos salmóns remontando a corrente brutal do río, eses mesmos que cando chegan exhaustos ao seu destino so teñen xa forzas para desovar e morrer alí (vale, esta parte da metáfora sobraba).

Unha das miñas paradas habituais no meu devagar son os comentarios de youtube nas cancións que me gustan. Moitos deles son tremendísimas historias de desamor, enfermidade e/ou morte que che deixan petrificado. Hai exercicios de sinceridade que case parecen invencións perfectísimas (non é a sinceridade simplemente unha ferramenta retórica máis que tendemos a identificar estupidamente coa verdade?). Algún deles está calculado -creo- para poñernos a piques de soltar as bágoas (non a min, que estou moi curtido xa) (a alguén menos insensibilizado seguro que si) (pero a mi non) (que va). Como bo entomólogo youtuberístico afecioado deixo aquí algunhas pezas que me pareceron especialmente boas:

- segundo comentario en "All My Happines Is Gone":

I went to college with Dave. Me and another friend from those days were planning on going to his show on Monday. She had emailed him and asked if we could see him, to say hi. He said he would wait after the show for us, and he said he never does that, but that he would do it for us. I am crushed. I never met anyone like Dave. I will never forget when he was offering haircuts to make extra money, and he shaved my head. I dyed the rest black :) He had a great radio show on WTJU with his friend Rob called "The Black Hair Show." He wrote amazing poetry even then..much of it was written in the UVa morgue where he worked. He was so funny. Super witty and smart. Too much talent, gone too soon. This song is haunting me "some of them were once people I was happy to know".. I was happy to know you, Dave. RIP.

- doceavo comentario en "Darkness and Cold":
 

This video gets me everytime. This is literally how it went before my girlfriend and I broke up. The lyrics are very fitting of that relationship too, I was listening to Silver Jews “the wild kindness” that whole week that it ended. His music was a staple for me. He was the friend that I never had when everyone left. And now, he is a friend who has left. Rip Dave.

- treceavo comentario en "The Lamb - Tenebrae Choir"

This is so beautiful. I think it's the most beautiful thing I ever heard in my life. And it's a joy to watch the expressions on the women's faces. They are in pure exstasy. This is why I think there is still hope in mankind. A man who can compose this and singers who can deliver such a beautiful performance. This is the music that will accompany me on my way to the darkness.

- sexto comentario en "Massive Attack - The Spoils ft. Hope Sandoval"

My ex was cheating on me and continued to manipulate me and deny it. It was the most painful stripping away of all the light I saw in him and all the virtues I thought he lived by decayed before my very eyes. I'd say it felt like this song. Slow and soul-shattering death of the sacred bond we shared..but still loving that person in the strangest way and just wishing that they had the strength to do the right thing and be honest at the very least...you'd think they would love you even enough to tell you the truth and let you go in as much peace as you can...I've somehow realized how strong I really am. I have an unbreakable heart, every time it's burnt I rise more loving...more understanding of humanity towards myself and others. I raised myself to be that way...amidst chaos and pain it's always a choice of love. In a weird way, it was a gift..that darkness he brought me. I learned my true colors.

- segundo comentario en "La Grande Bellezza (colonna sonora finale) The Great Beauty - "The Beatitudes"

What a beautiful poetic movie!
This is how it always ends. With death. But first there was life. Hidden beneath the blah, blah, blah. It's all settled beneath the chitter chatter and the noise. Silence and sentiment. Emotion and fear. The haggard, inconstant flashes of beauty. And then the wretched squalor and miserable humanity. All buried under the cover of the embarrassment of being in the world, blah, blah, blah... Beyond there is what lies beyond. I don't deal with what lies beyond. Therefore... let this novel begin. After all... it's just a trick. Yes, it's just a trick.

É normal que precisemos expresar o que nos proe por dentro (de que viven as redes sociais senón de facer pasta coa combinación desta necesidade e o narcisismo autista), e, con frecuencia, escollemos o parapeto dun nick nalgunha das infinitas caixas de comentarios que habitan o territorio inacabable de internet. Non queremos consolación. Queremos que a alguén lle guste a expresión da nosa aflición. Queremos o pracer de sentir que na nosa tristura hai algo atractivo para un feixe de descoñecidos. Que di iso de nós? A pregunta é boa, pero non estou capacitado para darlle outra resposta que non sexa algunha emoticona. Teño que ir correndo ao tuiter a facer un par de cousas urxentes. Quizais lle bote un ollo antes ao wasapp. Ai non, que agora mesmo teño unha videochamada entrante. Hai tempo, xa me poñerei.

Día 24 da corentena

Durante estes días de corentena a miña dieta musical quedou un pouco reducida a dúas cousas: FKA Twigs e Purple Mountains. Non so, pero basicamente é o que escoito de forma reiterada.

No caso da primeira flipo con todo o que fai: as letras, os arranxos das cancións, as mesturas estilísticas, os vídeos, o artwork dos discos, a voz e a presenza que ten. Se LP1 (2016) era un disco sólido e brillante en bastantes ocasións, Magdalene (2019) paréceme unha obra mestra absoluta e incontestable. O tempo comatoso da electrónica esnaquizada que fai de base en pendulum mentras ela parece cantar nunha especie de trance extático interminable. Fallen angel, sen apenas sección rítmica e cunha especie de campá que funciona a modo de metrónomo-soporte para bases descadradas que nacen e morren abrindo espazo para unha voz pletórica de enerxía que repite "I´m a fallen alien, I´m a fallen alien". Celophane, que arranca con algo apenas maior que un suspiro a cámara lenta sobre un piano con tendencias suicidas, e, tras o cal, a voz vai crecendo en medio dunha atmosfera sonora enrarecida que a ameaza co rompela continuamente. Ou sad day, na cal Thalia canta como se fora unha Lana del Rey susurrante que vai crecendo en intensidade a cabalo dunhas bases que entran e saen da escena deixándoa, alternativamente, ben a solas coas súas confesións case a capela, ben amplificando as súas proclamas que escoitará todo o mundo con excepción da persoa a quen van dirixidas: "Ah, would you make a, make a, make a wish on my love?". Polo medio, as playlists automáticas de youtube ou spotify van introducindo temas de Kelela, Jorja Smith, Grimes, Charlie XCX ou mesmo Blood Orange sen que eu entenda moi ben por que os algoritmos estes fan semellantes deduccións, pero recoñecendo que me teñen ben controlado.

No caso de Purple Mountains (o disco do grupo homónimo do defunto David Berman, suicidado o pasado agosto de 2019), sento a necesidade idiota de ir ata o fondo das súas cancións. Collo a guitarra, busco as tablaturas en internet e trato de acompañar o fraseo vocal de David sen conseguilo. Son cancións sinxelas a nivel armónico e rítmico, pero as liñas melódicas fánseme imposibles. Porén, se hai algo que me rompe absolutamente, máis alá da voz crepuscular de David ou os arranxos infinitamente tristes a ratos ou ironicamente melodramáticos outras, son as letras. Nelas hai un espirse emocionalmente que resulta abraiante. David canta ao amor perdido, ás amizades que se estragaron, ao feito de facerse vello e atoparse so, aos tempos felices nos que o amor e as amizades estaban aí diante e eran cousas que se daban por supostas. Quizais os dous temas que máis me trastornan son All My Happiness Is Gone, e Maybe I´m The Only One for Me, monumentos absolutos á desolación total. A primeira, tras unha intro agónica de dous minutos, xoga cunha liña de baixo que da saltos cunha alegría que roza o pletórico mentres o xogo armónico e a letra abren o chan baixo os nosos pes: "Friends are warmer than gold when you´re old/ And keeping them is harder than you might suppose/ Lately, I tend to make strangers wherever I go/ Some of them were once people I was happy to know". O ritmo é o dunha canción pop para ir coreando no coche coa ventá baixada mentras tarareamos "toda a nosa felicidade foise" entrando nun curtocircuito emocional absoluto. O segundo tema xoga nas mesmas coordenadas: unha melodía que aspira a poñernos moi arriba mentres a súa letra busca perforarnos o corazón detallando a estrañeza de estar sempre so e rodeado de parellas por todas partes, cun protagonista incapaz de afrontar un autoodio insuperable: "I´ll put my dreams high on a shelf/ I´ll have to learn to like myself/ Yeah, maybe I´m the only one for me".  No meu top de favoritas siguen ás anteriores ese cántico incondicional ao amor da súa nai -I Loved Being My Mother´s Son-, a descrición dun inverno a solas nunha Nova Iorque nevada -Snow Is Falling In Manhattan-, o laio por un mundo ao que non chegan novas nin palabras dun deus que permanece xordo ás nosas plegarias -Margaritas At The Mall- e a descrición desapaixoada do equivalente á morte térmica do universo no nivel das propias emocións tras a ruptura co amor dunha vida -Darkness And Cold-. O conxunto é arrebatador e adictivo. Unha infección da que é difícil librarse. Berman morreu so, devorado polas súas adicións -incluidas débedas de xogo que rondaban os cen mil dólares- e deixando como testamento musical un disco que avisaba claramente da súa situación persoal a un paso do abismo. Coma é habitual, non había ninguén do outro lado para facerse cargo, so os fans entusiasmados co enésimo descenso aos infernos do seu artista favorito. Que desastre. David, what the fuck, tío.

(Os algoritmos, cando se trata de Berman, son máis predecibles nas súas incursións por outros artistas: Nick Cave, Bill Callahan, Will Oldham, mesmo Slowdive e movidas polo estilo. Que falta de imaxinación, por favor.)

Día 22 da corentena

Cuarto sábado de peche en casa.

Os aplausos das 20.00 cada vez comezan antes. Parece que a ansiedade se expresa en forma de impaciencia. As palmadas adoitan coller un ritmo nervioso e descompasado. Moita xente berra e silva e fai soar bucinas máis alá dos dous-tres minutos que dura o acto en si mesmo. Hai tamén, ultimamente, unha expresión de fatiga nas facianas dos veciños que eu recoñezo como miña. Somos dos privilexiados que temos metros en casa para non aboiarnos e recursos para aguantar sen problemas materiais (non tanto como os que teñen casas con xardíns ou pisos con balcóns, claro). Pero aínda así o peche produce efectos estraños. Asómome á ventá por aquilo de respirar aire fresco. A rúa baleira paréceme unha prolongación da casa co seu silencio e a ausencia de xente que a habita. Malia a perspectiva que da o horizonte da rúa -unha especie de desfiladeiro de western-, non experimento ningunha sensación de nostalxia da liberdade que debería levar asociada a paisaxe. O que experimento é que o mundo de aí fora é unha extensión deste cárcere provisional e que, dalgunha maneira, como se dixo tantas veces en tantos libros, o cárcere vai crecendo dentro de min mesmo, lentamente, coa paciencia xeolóxica dos procesos inevitables.

Na orde da realidade real, o  goberno ven de propoñer hoxe mesmo a ampliación do Estado de Alarma dúas semanas máis ata o 26 de abril. Discutirán isto nun parlamento cheo de ocos esta semana que entra, pero parece claro que a cousa vai ir adiante. A dereita e a extrema dereita seguen no seu papel -único no mundo, para sorpresa dunha prensa estranxeira que non sei de que se sorprende-, unha instalada nunha especie de anoxo permanente porque-ninguén-nos-pregunta-nada e a outra inundando as redes sociais de mentiras e bulos a conta dos mortos e enfermos da epidemia, nunha calculada campaña de agit-prop na que un día piden un goberno de concentración e ao seguinte proclaman que expaña volveuse un réxime comunista (choro da risa con esta afirmación). A comunicación do goberno vai mellorando aos pouquiños, aínda que seguimos co ton de coach empresarial empeñado en elevar a moral dos empregados a base de frases motivacionais que tanto me amola. Queremos datos, mensaxes baseados en evidencias científicas, medidas económicas, laborais e sociais que sexan realmente anti-neoliberais (xa non pido nin sequera comunistas!) e que protexan ás clases subalternas e precarias. Queremos escoitar (e ver como se cumpre) que o custo da crise que se nos ven enriba non o paguen os de sempre, como xa sucedeu tras a crise de 2008 cando se recortaron todos os servizos fundamentais mentres se lles regalaban sesenta mi millóns de euros a uns bancos que xa avisaron que non ían devolver nin un céntimo. De calquera forma, aínda que critico os modos na comunicación deste goberno e algúns erros máis -a militarización da resposta a pandemia, por exemplo- considero que somos afortunados por non estar nesta situación baixo, por exemplo, un goberno PP-BOCS-Cs. Iso si sería a reostia, a película distópica que estamos a vivir convertida directamente nun filme de terror do xénero slasher. (Ai, que me dan calafríos so de pensalo)

------

Antonte comecei a ver "The Outsider" en HBO, a serie baseada no libro homónimo de Stephen King - e non demasiado ben recibido pola crítica-. Os temas tan habituais en King -a infancia perseguida e castigada polo horror, os adultos marcados por traxedias que non admiten consolación, o mal sobrenatural como residuo do mal feito polos homes, a propagación da devastación como unha epidemia- aparecen aquí con intelixencia e coidado. Gústame a posta en escena con todos eses marróns e verdes apagados que recollen -unha vez máis- a vida na urbanización suburbial norteamericana de clase media. Gústanme os planos xerais da vila coa súa morosidade, o tempo pausado que describe unhas existencias ao ralentí e os movementos de cámara a nivel de chan que van achegándose lentamente aos escenarios da trama. Nótase, en xeral, unha vontade autoral bastante clara, unha necesidade de marcar certas distancias (tampouco moitas, ollo) cos produtos audiovisuais mainstream. Aínda que se lle ven as fontes de inspiración con claridade -as pretensións metafísicas da primeira temporada de True Detective ou o ambiente de Castle Rock (outra serie baseada no universo Stephen King maltratada pola crítica e que a min encantoume), entre outras- o produto está ben feito. Non dá medo -nin creo que fora a súa intención- pero ten personaxes sólidos respaldados por grandes actores -encántame a Holly Gibney interpretada por Cynthia Erivo-, insertos nunha circunstancia enigmática e turbadora. Nesta ocasión non hai un grupo de rapaces heroicos ao seu pesar, e os adultos protagonista transmiten certa fatiga de vivir, un cansazo que ten menos que ver co metafísico e máis co existencial. Aínda que o mal protagonista desta serie suponse universal e adaptado ás distintas culturas do mundo, o guión parece suxerir que tal adaptación exitosa ás sociedades occidentais contemporáneas non é unha casualidade, como se as vidas que levamos e os seus contextos sociais, económicos e laborais, foran unha especie de humus hipervitaminado para a maldade que castiga aos protagonistas. Vou polo capítulo cinco. Mola.

Día 20 da corentena

Xornada simbólica (polo menos un pouquiño). Vinte días xa pechados na casa. Aquela curiosidade que sucedía en China a principios de marzo deixa hoxe en expaña a cifra de dez mil mortos e cento dez mil infectados. O paro disparouse en marzo en trescentas mil persoas (non se contan os ERTEados porque seguen a cotizar) e a afiliación á seguridade social disminuiu en oitocentas mil persoas. As cifras producen mareos e énchennos de preocupación. Nas redes sociais corren os rumores (os bulos?) referidos a que o rei vería con bos ollos un cambio de goberno forzado e que, en teoría, está en conversas coa cúpula militar expañola. O nerviosismo da dereita e especialmente da extrema dereita é brutal. A última ocorrencia destes é unha facherolada cada día ás nove horas (de momento levan dous días de sonoro silencio xeral) para pedir a dimisión de Pedro Sánchez e o seu goberno e a formación dun goberno de concentración (sempre as mesmas palabras cheirando a podre) con presencia, claro, de políticos de partidiños neo-fachas, satélites variados e, como non, o exército, institución que para esta peña trastornada recolle o mellor da condición humana. O panorama é inquietante, en especial porque o goberno tampouco acaba de facelo ben, con erros garrafais de comunicación e un estraño optimismo tras contar os mortos de cada día con frases en plan "todo apunta a que o peor está xa pasando porque a desaceleración no crecemento de casos indica que xa estamos no pico de contaxios e mortes". As críticas dos reaccionarios, dos nostálxicos do franquismo, da alt-right hispánica e dos amantes da economía neoliberal son tolísimas, en especial nas súas formas e nas súas demandas, pero no fondo da súa irracionalidade cargada de odio (previo ao estado de alarma no que estamos) hai algo de razón, en especial a sensación de que o goberno non está a levar con realismo a evolución da situación e que ás veces parece máis preocupado por transmitir unha imaxe de control que de ter o control real do que está a suceder.

Igual de preocupante é a presenza normalizada do exército nas rúas (que obsesión hai en expaña co rollito "uniforme+armas=ben", por favor), o cal está a dar lugar a fricións entre a garda civil e os militares porque os segundos van por libre (que sorpresón) e invádenlles as competencias aos primeiros. E o portavoz ese do estado maior que fala sempre nas rodas de prensa do goberno: que pinta ese home? Non forma parte do poder executivo, nin do lexislativo nin do xudicial, por que ten que falar de nada? Nos telediarios fanlles propaganda continuamente, en plan montan hospitais de campaña e historias así que logo resulta que tamén contan coa participación de bombeiros e centos de voluntarios (pero disto tes que enterarte por outras canles). Imos saír disto con unha normalizada militarización da vida cotiá que sigo a preguntarme se realmente era necesaria: non hai centos de miles de policías en expaña? non son eles o "exército interior" para conter aos enemigos "de dentro" do país? Lembremos que as lóxicas de funcionamento de este exército interior e do outro "exterior" son completamente diferentes. O exército "exterior" está para o estado de guerra, momento de excepción no cal suspéndese a lei básica ("non matar") en nome dunha circunstancia extraordinaria (o conflicto bélico con outro país). O exército "interior" está suxeito ao ordenamento xurídico, á normalidade da vida cotiá, con el temos suficiente. Escoito poucas voces preocupadas con este tema e é algo que me sorprende moitísimo.

Día 18 da corentena

Hoxe morreu Rafael Berrio aos 56 anos de idade e, parece ser, tras unha longa enfermidade. Tiven a sorte de velo en directo un par de veces. Transmitía un tipo de fraxilidade física que se contrapoñía coa forza do seu carácter. Un cantautor sensible e afiado moi lonxe de todos os tópicos ao uso sobre este tipo de músicos, capaz de falar de todo o importante desde a complexidade e sen caer nunca no sentimentalismo a partir dun discurso musical cheo de matices e referencias de todo tipo, tanto estritamente musicais como literarias ou artísticas. Eu resumo as súas cancións nestas catro: "Mis amigos", "Las pequeñas cosas", "Simulacro" e "La alegría de vivir". Un cóctel de desesperación e celebración do existente, de laio polo que desaparece co paso do tempo e de elexía pola intensidade e a paixón de estar vivos. Como dicían no capítulo un da segunda tempada de Westworld: "qué o real? Aquilo que é insubstituíble".

Non me esquezo desta versión de "Guillermine" (de La Buena Vida), que grabou con Rosa Martí para o disco homenaxe a Pedro San Martín (o baixista de La Buena Vida, que morrera nun accidente de tráfico en 2011). Esta, e a súa versión de "Tormenta en la mañana de la vida", debín escoitalas un millón de veces nun momento de fin de ciclo moi doente fai case unha década. Grazas Rafa.



-----
A vida dentro de casa segue polo seu raíl. Un tren que non vai a ningures. Un tren que é unha illa que é un pantano (e paro que non se me ocorren máis comparacións fáciles). O tempo detido pero transcorrendo pese a todo. Estamos na Nostromo pero o Alien non vai saír de ningún estómago, máis ben morrerá dentro de nos mentres consumimos o tempo da nosa condena. Levo dez dos dezaoito días metido na miña habitación por se collín o bicho para non contaxiar a Cris. Se mo din a priori non o crería nin tolo. Xa non teño febre nin dores nin malestar dende fai tres días. Gardarei a reclusión habitacional ata pasar os días nos que se supón que, se tiven o virus, xa non son perigoso para ninguén. Non sei se somos moi estúpidos e estamos a comportarnos irracionalmente polos motivos correctos ou se somos demasiado calculadores e é o noso exceso de racionalidade o que nos está a foder de mala maneira. Nin sequera sei se este antagonismo está ben formulado. Parfitt don´t approve it, fixo. Segue a sorprenderme a facilidade de adaptación á movida esta. A sinxeleza coa que aceptamos o noso novo estatus. Preocúpame saber que, probablemente, podería estar así moito máis tempo se fora necesario. As novas apuntan a que moi posiblemente ata primeiros de maio non podamos volver a levar unha vida "normal". A cuestión é: que vai quedar das "vidas normais" despois de todo isto? Deixamos atrás un porto ao que probablemente xa nunca poderemos regresar. A "vida normal" é un concepto moooi 2019. Estamos noutra época, témome: a de non esperar nada do futuro excepto a degradación de todo o existente. Polo menos das miñas facultades escritoras. (Xa non eran moitas) ((xa che entendimos)) (((vale))).

Día 16 da corentena

En 2011 o fotógrafo británico David Slater atopábase na illa de Sulawesi (Indonesia) tomando imaxes dos macacos negros crestados cando unha das femias do grupo que estaba a seguir colleu unha das súas cámaras e disparou máis de cen imaxes. Moitas delas estaban desenfocadas ou apuntaban ao chan ou ao ceo, pero algunhas correspondían a selfies perfectos nos que se podía ver á protagonista posar como se tivera conta en instagram e so lle faltara pasarlle o filtro Valencia ou poñer "aquí, sofrendo" á imaxe. As fotografías volvéronse virais rapidamente (esta especialmente) e, un par de anos despois, o fotógrafo descubriu que Wikipedia tiña as imaxes no seu banco de recursos gráficos alegando que estas pertencían ao dominio público, xa que dacordo coa lexislación estadounidense unha fotografía feita por un animal non tiña dereitos de autor.

Lin a nova onte na portada da Wikipedia e fíxome moita gracia. As imaxes do macaco femia son simpáticas porque certa cualidade humana parece impregnalas: o posado, o sorriso, a mirada entre vergoñenta e descarada, e mesmo o feito de estirar o brazo para facerse o selfie. Todo nelas destila algo que é irresistiblemente humano e que non ten moito que ver coa racionalidade distintiva da nosa especie, senón con elementos puramente expresivos que pensabamos exclusivos de nos. A nosa compoñente non racional, parecen dicirnos estas fotos, non é específica de nos en tanto colectivo animal. É un rasgo compartido con, polo menos, os primates superiores.

Hoxe pola mañá afeiteime despois de tres semanas sen facelo. A miña sorpresa ao ver o resultado sorprendeume a min mesmo. No espello alguén que dicía ser eu miraba con cara de susto para min. Alguén mais vello e máis canso do que era previsible a priori. Tardei un rato en relacionarme cos trazos que alí apareceran de súpeto, como un xiro de guión malo dalgunha serie peor. Enfrontado á realidade do espello sentinme como o macaco da imaxe. Quería facer a gracia, xogar un pouco, entregarme a un acto frívolo a priori. Porén, detrás das cores e as risas estaba a realidade. Tan cabrona coma sempre. En fin.

----
"Tan poca vida" está comezando a amargarme a vida. Demasiado tráxico para alguén na situación que estamos todos actualmente. Demasiados malos tratos e abusos. Demasiada culpabilidade e introspección. Demasiada intensidade sen freo. Demasiado de todo. Entendámonos. Vou na páxina 600 (de 1000), o libro está escrito cun nivel de virtuosismo altísimo. Pero cada vez que algunhas escenas de violencia humillante son recreadas minuciosa e cirurxicamente a miña cabeza entra en barrena. Preciso outro tipo de lectura menos incandescente. Igual de fermosa pero menos ferinte, que non me doa tanto apagar a luz antes de durmir e quedarme en soños vivindo nas historias de Jude, Wilem, Malcolm e JB.

Día 15 da corentena

Estamos no terceiro sábado de peche na casa. Tres fins de semana deixando esmorecer os días cunha soa idea na cabeza: que pasen. Hai tempo odiaba a expresión "matar o tempo" como maneira de dicir "estar entretido". Matar algo que nin sequera está vivo parecíame un absurdo. Matar un parasito que se nos mete no corpo e nos enferma e envellece, pero que tolemia é esta. Hoxe, porén, mato o tempo con certo gusto, sen brusquidades, adicándome con morosidade exquisita a algunhas cousas que me gustan. Lectura, música, series, escritura, comida, mirar pola ventá, adormentar na butaquiña da habitación, deixarme horizontal na alfombra xunto á cama, quedarme coa cabeza pegada á parede mirando para o chan durante minutos, esas cousas. O ciclo repítese con certa frecuencia. De tanto matar o tempo xa non escoito os seus berros cando o estrangulo coa axuda da corda da guitarra. Tampouco cando o afogo colocándolle as mil páxinas de "Tan poca Vida" enriba. Nin sequera cando capturo partes das súas extremidades pechando con violencia a tapa do portátil. Ás veces síntome como William en Westworld cando en plena tolemia pensa que está a matar a un anfitrión e [ollo espoiler e bla bla bla] resulta que non, que a quen liquida é á súa filla e dáse conta de que se lle foi a cousa das mans. Pero outras véxome máis ben como Teddy, o vaqueiro nobre, demasiado para o seu propio ben -aínda que Parfit non diría tal cousa- decatándose de que [ollo espoilerazo ñi ñi ñi] Dolores, a "muller" que ama, ven de convertelo nun asasino desapiadado simplemente tocando o seu software orixinal. Non o digo por nobre senón por desapiadado. Xa lle collín o gusto a "matar o tempo". Pero claro, un sabe que isto é unha ficción. Todos sabemos quen está matando a quen nesta situación. [Ollo espoiler ti ri ri ri]

------------
Pola mañá entregueime á nostalxia -esa cousa reaccionaria á que aínda non sei se aplicarlle a doutrina William ou que- e "estiven" no youtube dando saltos polos vellos temas dos Housemartins. A memoria é cabronceta e acostuma a debuxar as nosas peores paisaxes persoais con cores magnificentes e música vibrante. No meu caso, as miñas (idiotas) lembranzas de adolescencia están moi estreitamente ligadas a este grupo. Tiña un amigo moi fan que me contaxiara daquel entusiasmo seu -entre outros- e, xuntos, adicábamos a malcantar algunhas cancións que nos rechiflaban. Hoxe, no meu peche habitacional, entregueime a ese surfeo memorialístico que tanto nos gusta ás persoas de certa idade e descubrín que a miña declinante memoria garda con celo gran parte das letras de moitas cancións daqueles tempos como se fora un material radiactivo que se resistira ao seu decaimento. É estraño como a lembranza de certas emocións contén ela mesma un resto de emoción capaz de patearche o corazón con suavidade, poñéndoche dúas rúas antes da bágoa pero sen chegar a cruzar a primeira delas.

Día 13 da corentena

Paso os días 22 e 23 de marzo nese estado pastoso ao que da lugar a mestura de febre e da súa ausencia, adormentando e espertando en tramos de dúas ou tres horas, comendo o que pouco que me pide o corpo e convertendo a visita diaria á ducha no momento máis destacado do día. Chamo ao teléfono do coronavirus, conto os meus síntomas e fanme un diagnóstico exprés: "ten gripe, garde repouso e non salga de casa". A noite de onte esperto de madrugada cunha explosión de náuseas e gañas de vomitar que logo remiten e déixanme de volta no ciclo de períodos de sono e vixilia dos días anteriores. Hoxe vou mellor, escaso de forzas pero -afortunado de min- sentíndome querido e recibindo os mellores coidados do mundo. Nalgún momento de lucidez o luns vexo a última das pelis da saga "Resident Evil" (de 2016 xa!!!) e descubro que, no fondo de toda a trama Umbrella, había un grupo de multimillonarios que estaban crioxenizados á espera de que o T-virus acabara con todos os terrícolas para voltar logo sendo os escasos habitantes dun planeta limpo de pesados seres humanos sen pasta. Malia ser un filme horrible -que desperdicio de tempo e de cartos mimá- ver á Mila Jovovich mallar ao multimillonario líder responsable da idea deixoume bastante bo sabor de boca.


Onte, un pouco mellor en xeral, púxenme a ver a segunda temporada de Westworld dende a cama (descubrín que xa hai unha terceira! (emoticona de xesto concentrado con gota de sudor (tres veces))). De momento está a resultarme excesivamente grave debido ás súas irritantes pretensións transcendentais -ai eses diálogos- pero, ao tempo, abraiante tanto no nivel visual como na narración das miles de historias paralelas que se van bifurcando e confluíndo sobre o parque infinito que dá nome á serie. Ao igual que en Resident Evil, a responsabilidade de todo o mal que se desata é dos multimillonarios que queren ser inmortais. Penso que tantos avisos por parte da ficción audiovisual mainstream non deberían caer en saco roto: se esta franxa da humanidade está traballando -por activa ou por pasiva- en desfacerse da maioría do resto de nós teremos que facer algo canto antes!

------------
Onte pola tarde, nun dos meus escasos momentos de lucidez, comecei coa lectura de "Razones y personas", o libro de Derek Parfitt que merquei no Nadal e que levaba esperando meses para ler. En momentos como este láiome por non ter o nivel de inglés necesario para ler o libro na lingua orixinal e ter que contentarme coa súa versión en castelán (emoticona do tipo coa man cubríndolle a cara). Tomo notas ao tolo sabendo que nalgún momento a propia lectura acabará por absorberme e deixarei de lado o proceso de anotar por resultar demasiado interruptivo (existe esta palabra?) (o dicionario online da RAG é claro: non) (vaia, a min gústame)

 (e xa, que teño que poñerme con Westworld)