Inverno, unha aproximación

É 11 de decembro. O outono, coma unha alucinación froito dunha enfermidade infecciosa das que dan febres altas, esváese aceleradamente. Nos nosos móbiles e tablets e smarts tvs e reloxios intelixentes e roombas e drons e frigoríficos e lavavaixelas conectadas 24/7 xa é Nadal dende fai semanas. Tamén nas rúas da miña cidade, Vigo, onde a tolemia megalomaníaca do alcalde aspira a que a cidade compita co sol en materia de iluminación, fai tempo que xa estamos nese momento do ano en que unha melancolía sorda de raigame infantil bombea caudais de euros á economía global coa excusa do amor ilimitado pola humanidade. Repartidores de Amazon en precario patrullan as rúas repartindo ilusións en tempo real. Repartidores de Glovo, de Deliveroo, de Just Eat, dun milleiro de empresas de comidas a domicilio entregan alimentos mal cociñados a mans exhaustas. Os patinetes eléctricos silban ao noso arredor como frechas híbridas de carne e metal sorteando xente como se foran esquiadores nun  slalom interminable. Entre o tumulto que se arremuiña nas rúas hiperiluminadas un adiviña, en paralelo á emerxencia do inverno meteorolóxico, a onda longa do inverno afectivo e dos picos de malestar correspondentes aos máximos da anomia social. Un tamén enchóupase na sufocante sensación de asfixia procedente das esferas da política e da economía e dese falso osíxeno subministrado polos millóns de bombillas LED que teñen invadido o ceo da cidade. Hai un fío musical que non escoita ninguén e que se confunde co ruído das motos de escape libre e co rebumbio do tráfico pesado formando unha masa sonora que non escoitamos xa pero que vai erosionando o noso sentido do oído paseniñamente. Nas paradas dos buses as pantallas dos móbiles compiten co alumeado de Nadal e as facianas da xente que remata as súas xornadas laborais as sete, as oito, as nove ou de aí en adiante reflíctense nesas mesmas pantallas devolvendo aos seus donos a imaxe de alguén sometido a un proceso de demolición interminable. Vou subido no circular 1 na parte de atrás, pegado a algo, que, pola súa temperatura, debe ser o motor do bus. Fai calor e cheira a gasoil. Quero chegar a casa porque escurece e a miña propia noite resoa coa noite exterior. A viaxe non é moi longa pero dá tempo a ensimismarse até case pasarse a propia parada. A sensación, de feito, que percorre o bus é de que case todos alá adentro estamos permanentemente a piques de pasarnos a nosa parada. A piques de rematar nalgún sitio imprevisto abandoados en metade da noite. 

Historia de España contada a las niñas

María Bastarós ven de escribir esta "historia de España contada a las niñas", un paseo hiperbólico entre xeracións e ámbitos xeográficos diferentes conectados polos fíos da miseria, a violencia e os costumes ancestrais na España contemporánea. Máis costumbrista do que se pensa a si mesma, esta novela xoga cos tempos e co espallamento das voces protagonistas sen chegar a ser unha novela coral ao uso. Entroncada espiritual e antropoloxicamente con aquela memorable reunión de escritos chamada "Alcasseriana" (Ed. Antipersona), "Historia de España..." é un conglomerado de historias que teñen en común un motor narrativo moi claro, a violencia contra as mulleres, as súas diferentes expresións en función do momento histórico e a continuidade dese emprego do corpo feminino como trofeo e obxecto de humillación ao tempo. Como di Rita Segato, semella que as mulleres son persoas a medias, pois comparten a doble condición de persoas e íconos. Íconos no sentido de encarnar os valores sagrados dunha moral arcaica fortemente vencellada nas nosas sociedades: a sacralidade do corpo da muller fai que a violencia sobre este sexa automaticamente un agravio para toda a comunidade na cal este habita. Tamén, seguindo á Segato, esta violencia emana do chamado "mandato da masculinidade" que obriga aos homes a exercer a súa potencia en forma de dominio e control sobre estes corpos para afirmarse ante os seus iguais. A novela de María Bastarós encarna estas ideas compoñendo para elo imaxes de degradación e ruína -esta contemporaneidade nosa estancada nun deterioro interminable- que sirven de escenario a historias de terror cotidiano que se repiten de xeración en xeración. Para ilustrar isto a autora constrúe un catálogo de persoaxes que consiguen capturar os rasgos máis salientables do noso tempo a partir das peculiaridades destes. Un sentido do humor punki e pequenas divagacións existenciais completan un cadro no cal atopamos a persecución desa herdanza cultural que pasa de contrabando de xeración en xeración, que se filtra dende o terreo do rural ás urbes, que compoñe, en fin, o marco das relacións posibles entre homes e mulleres nuns termos case sempre excesivos, dislocados ou delirantes. Non é unha novela perfecta -certa urxencia percorre as súas páxinas aportando unha estimulante sensación de frescura-, pero as súas claves temáticas e as incursións no bizarrismo hispánico máis extravagante fan dela unha lectura obligatoria, tanto para esta tarefa tan complexa que é entender o noso tempo como para esa outra tan complicada que é disfrutar dunha lectura aguda, lúcida e descarnada da nosa realidade.

Contrapedagogías de La Crueldad

 

Rita Segato

Contrapedagogías de la crueldad

Ed. Prometeo

(En castelán; os párrafos que cito aquí están traducidos a ollo)  

 

Deixar atrás a prehistoria patriarcal

O camiño é, como os postestruturalistas suxiren, o das desobediencias capilares, das desobediencias posibles. Un camiño de infraccións, de malas prácticas, de esvaramentos cara fora da orde e de erros constantes cos cales podemos erosionar as xerarquías desestabilizadas, esa realidade que, tal como é, estrutúranos a sentimentalidade e a cognición. Con isto, tamén, será inevitable tocar a orde burocrática. O camiño deseñado polo pensamento postestructuralista é tamén o camiño dunha política en clave feminina, como tamén dunha política decolonial porque, en verdade, o pensamento decolonial e o postestructuralismo teñen grandes afinidades, especialmente no que respecta ao modo da insurxencia. O camiño do desmonte, da erosión, da movida de piso, con pequenos tremores e evitando o distanciamento das vangardas. Porque non debemos reproducir os erros que xa cometimos e que nos levaron a perder moitas vidas e a ser derrotados en innumerables batallas.

Unha das grandes diferenzas entre a perspectiva da crítica da colonialidade e o marxismo -a pesar que a perspectiva da crítica da colonialidade é explicitamente crítica do que chamo "proxecto histórico do capital"- é que na modalidade marxista do pensamento crítico hai unha imaxe final da sociedade como debería ser. É dicir, hai un deseño preconcebido da sociedade á que se pretende chegar: igualitaria, sen separación entre o traballo manual e o intelectual, sen clase propietaria dos medios de producción e clase vendedora da forza de traballo, sen traballo alienado, sen plusvalía, etc. Isto non deixa de representar a idea dun destino prefixado da historia que conleva o que me gusta chamar "autoritarismo da utopía". Polo contrario, a perspectiva decolonial proponse religar co que existe, cos anacos de comunidade que continúan o seu camiño histórico: os pobos indíxenas, campesiños, afro-descendentes, a amefricanidade do noso continente. Abrir fendas, fisuras no tecido estabilizado da colonial modernidade, e dar camiños de continuidade aos proxectos históricos dos pobos. Como no caso do postestructuralismo: desestabilizar o que hai para ver o espectáculo do que emerxe.

16N Encontro pola cultura en Vigo

 

Mañá venres, isto.

Arte Duty Free

Hito Steyerl
ARTE DUTY FREE. El arte en la era de la guerra civil planetaria
Ed. Caja Negra

La economía de la presencia no solo es relevante para las personas cuyo tiempo es demandado y que básicamente podrían vender (o permutar) más tiempo del que tienen; es aún más relevante para aquellos que deben tener múltiples trabajos para  vivir, o incluso para no vivir; para aquellos que deben coordinar para sí microtrabajos de una sola vez y un solo pago que se complementan con la pesadilla logística de armonizar horarios que compiten entre sí y negociar prioridades; o para aquellos que están en la espera permanente, con la esperanza de que su tiempo y su presencia eventualmente podrán ser intercambiables por algo más. El aura de la preciosa presencia, no alienada e inmediata, depende de una infraestructura temporal que consiste en horarios fracturados y economías just-in-time disfuncionales que colapsan, en las que las personas frenéticamente intentan descifrar la reverberación de las asincronías y el continuo colapso de las planificaciones de los demás. Es tiempo basura [junk-time], roto, destrozado en todos los niveles. El tiempo basura es tiempo malgastado, discontinuo y desatento, que transcurre en varios senderos paralelos. Si sueles estar en el lugar equivocado en el momento equivocado, y si alguna vez consigues estar en dos lugares equivocados en el mismo momento equivocado, significa que vives en el tiempo basura. En el tiempo basura, los vínculos causales están desperdigados. El fin ocurre antes que el comienzo y el comienzo fue dado de baja por violaciones al copyright. Todo lo que ocurre en el medio ha sido cortado por ajustes presupuestarios. El tiempo basura es la base material de la idea de una presencia infinita, pura y sin mediaciones.

El tiempo basura es agotado, interrumpido, opacado por la ketamina, la Lyrica y la imaginería corporativa. El tiempo basura transcurre cuando la información no es poder sino que llega como dolor. La aceleración es la ilusión del ayer. Hoy nos encontramos a nosotros mismos estrellados y debilitados. Intentamos ocupar las plazas o la banda ancha, ¿pero quién va a buscar a los niños a la escuela? El tiempo basura depende de la velocidad, y por ello también de su falta. Es el substituto del tiempo: su maniquí para pruebas de choques.

Hito Steyerl, cineasta, artista, pensadora e escritora describe entre o análise e a alucinación un mundo, o noso, esnaquizado por completo. Estamos en plena guerra civil planetaria. Exércitos de bots modifican as opinións públicas nas redes sociais, drones autónomos bombardean zonas da Terra incapaces de distinguir entre unha nena cun pau dun yihadista cun arma, o ser humano convertido en pura excrecencia en forma de man de obra sen dereitos na era da economía das apps. Estamos en pleno estado de excepción global: o fascismo democrático-circense dos Trump, Bolsonaro, Salvini e compañía indo da man dos reximes autoritarios neoliberais (China, Arabia Saudí), o goberno de facto que exercen os grandes conglomerados transnacionais, os sistemas de vixilancia global que afogan nun mar infinito de datos, os bots económicos que efectúan billóns de operacións por internet desestabilizando as finanzas globais, a inminencia da apocalipse medioambiental... En medio deste panorama a autora detense a examinar o papel da arte contemporánea e o uso que fai dos recursos do capitalismo global, como os portos libres, zonas libres de impostos que acumulan as maiores coleccións de arte do planeta, nun limbo opaco no que non se pode coñecer a identidade dos participantes nas operación de compra-venda de obra. As bienais de arte, os museos-emblema das cidades globais, as macro exposicións que atraen multitudes: a arte contemporánea presenta un nivel de acoplamiento tal co capitalismo global que fai que nos preguntemos "que sucedeu nestas últimas tres décadas?"

Yukata Taniyama

Busco información na wikipedia acerca dos matemáticos renacentistas italianos, Scipione del Ferro, Tartaglia, Bombelli, Cardano e outros para un traballo que estamos a facer no cole. Despois dun rato de lectura e notas fago algo que levaba tempo sen practicar: comezo a saltar polos enlaces dos artigos descontroladamente. Tras varias páxinas lidas en diagonal á vella usanza entro no texto sobre o último teorema de Fermat e os intentos fracasados -dende o século XVII- por demostralo. Na parte final o artigo fala da famosa demostración de 1995 a cargo do británico Andrew Wiles (case unha década de dedicación, noventa e oito páxinas só comprensibles por un puñado de matemáticos no mundo) e a súa base, o Teorema de Taniyama-Shimura, anteriormente coñecido como Conxetura de Taniyama-Shimura. Entregado xa por completo á deriva interneteril -embriagado, máis ben- remato lendo a biografía dos dous matemáticos xaponeses que nos anos cincuenta do século XX sentaron as bases da relación entre as formas modulares e as curvas elípticas (e, polo tanto, da demostración posterior do teorema de Fermat), cando, de súpeto, unha nota tráxica frena en seco a miña surfeada hipertextual. Yutaka Taniyama, matemático brillante e prototipo de científico despistado e creativo, quitouse a vida o 17 de novembro de 1958 cando tiña trinta e un anos. O artigo recolle un fragmento da súa nota de suicidio:

Ata onte non tiña a intención definitiva de suicidarme. Máis de un debe ter notado que ultimamente estou canso tanto física como mentalmente. Eu mesmo non o entendo de todo, pero non é o resultado dun incidente particular, nin unha cuestión específica. Simplemente quero dicir que perdín a confianza no futuro. Quizais o meu suicidio poida perturbar ou ser un duro golpe para certas persoas. Espero sinceramente que este incidente non ensombreza a vida desta persoa. En calqueira caso, non podo negar que esta é unha especie de traizón. Excusade o meu comportamento. É o último acto que fago ao meu modo, como veño facendo a miña maneira toda a miña vida.

Esa persoa da que fala na nota era a súa parella, Misako Suzuki, coa que estaba a piques de casar. Devastada pola morte de Taniyama suicidarase ela tamén un mes máis tarde deixando a súa propia nota de despedida:

Prometímonos que non importaría cara onde nos dirixíramos, nunca nos separaríamos. Agora que se foi, eu tamén teño que partir a reunirme con el

O artigo remata cun breve texto do seu amigo e colega de departamento Goro Shimura, no cal este glosa a figura do malogrado Taniyama:

Taniyama foi siempre amable cos seus colegas. Foi o apoio moral de moitos matemáticos que o coñeceron e estiveron en contacto con el, incluíndo por suposto a min mesmo. Probablemente, nunca foi consciente do papel que estaba xogando. Aprecio a súa noble xenerosidade máis agora que cando estaba vivo. Porén, ninguén foi capaz de darlle todo o apoio cando o necesitaba desesperadamente. Síntome realmente abraiado pola dor máis amarga.

Penso en Taniyama. Esa nota de suicidio na cal non hai rastro dos excesos retóricos propios de tal xénero literario. Case como se esta fora a formalización dun acto burocrático calquera, unha nota dirixida a algún funcionario da administración. Se acaso, destaca ese exceso de contención que os occidentais temos asociado á cultura nipona. "Perdín a confianza no futuro", a forma elegante de expresar a sombra que nos ronda a todos dende que adquirimos o don da palabra. Coma se a existencia posibilitara algún tipo de confianza nos tempos que están por vir, dos cales so sabemos unha única cousa con certeza. Taniyama posiblemente perdera, máis que no futuro, a confianza no sentido. Quizais peor aínda, que non tivera forzas para vivir con ese coñecemento co que todos convivimos: a ausencia de propósito e de sentido características da existencia. Ambas cousas pertencentes ao dominio da linguaxe e non da vida. Entre a beleza abstracta dos seus teoremas posiblemente albiscara algo parecido a unha trascendencia insoportable. Vexo a Taniyama na fotografía de abaixo. Trinta e un anos. Eu xa nin lembro quen era con esa idade. Posiblemente nas miñas expectativas non entraba ser o que son agora. No camiño aprendín a convivir coa ausencia de sentido, coa falta de propósito, coa sensación de que todo o que importa é feble e está sempre a piques de desaparecer. E o único coñecemento realmente valioso sae desta experiencia: a nosa tarefa está aí, en manter en pé as cousas importantes, sempre no aramio e listas para esvaecer. É un traballo ridículo e condeado de antemán ao fracaso. Quizais por iso, e case so por iso, merece tanto a pena, estimado Yukata Taniyama.

48

A única cousa realmente triste é non loitar... No fondo, non me gusta escribir; é unha actividade moi difícil de afrontar. Escribir so me interesa na medida en que se incorpora á realidade dun combate a modo de instrumento, de táctica, de medio para iluminar. Quixera que os meus libros foran unha especie de bisturí, de cócteles molotov o de galerías subterráneas, e que se carbonizaran despois do seu uso á maneira dos fogos artificiais.

Michel Foucault

  

Das Kapital, Grecia

O pasado marzo cumpríronse cinco anos desta marabilla:

 

É 2018 e todo aquilo do que fala o disco segue estando aí. Eu diría que aínda temos ido a peor. Baixo a superficie da feble recuperación económica estimulada artificialmente polos bancos centrais todo apunta a outra crise bancaria sistémica, desta volta con todo o circo fascista sacando aos seus clowns polas rúas de Europa e América. De Trump a Rivera, pasando por Bolsonaro ou Salvini, esta estetización invertida da política pola vía do recurso ao chocante ou ao absurdo, así como todas as mensaxes de odio de clase camufladas (ou non) baixo o paraugas da "incorrección política" so anuncian a onda de fascismo duro de toda a vida que está comezando a afogarnos. Precisamos a continuación deste disco. 2018 é un ano tan malo como calquera outro dos que virán para facelo.

Xenofeminismo

XENOFEMINISMO
Tecnologías de género y políticas de reproducción
Helen Hester
Ed. Caja negra

(En castelán; os párrafos que cito aquí están traducidos a ollo)

O XF é un feminismo tecnomaterialista, antinaturalista e abolicionista de xénero. Neste capítulo [o primeiro] ofreceré un breve esbozo do significado de cada un destes termos, para o cal en varias oportunidades empregarei o polémico manifesto A dialéctica do sexo de Shulamit Firestone como punto de referencia. Publicado por primeira vez en 1970, este texto sostén que “a acumulación de métodos para o control do medioambiente” desenvolvido pola humanidade -entre os que se contan, de manera crucial, a encarnación do xénero e a reproducción biolóxica- ofrece un camiño para realizar “o concebible no real”. Por ende, ao seu xuizo é preciso aproveitar a tecnoloxía (categoría que abrangue, e por isto fíxose célebre o seu planteamento, as teconoloxías de reproducción asistida pero tamén distintas formas de automatización doméstica e cibernación industrial) no marco de calqueira esforzo por transformar as condicións sociobiolóxicas da opresión.”

Helen Hester é unha das fundadoras do colectivo feminista Laboria Cuboniks (acrónimo de Nicolás Bourbaki, o nome co que asinaban os seus artigos e ensaios un grupo de matemáticos franceses fundado nos anos 30 do século XX) e neste libro realiza unha descrición exhaustiva do termo acuñado polo colectivo -xenofeminismo- para amosar as posibilidades que ofrece a apropiación das tecnoloxías como ferramenta para o activismo feminista. O libro, dividido en tres capítulos, dialoga constantemente coa obra de Shulamit Firestone e recolle as aportacións do movemento feminista de segunda ola en Estados Unidos, en especial as relativas á apropiación das tecnoloxías reproductivas saltándose a institucionalidade sanitaria. Unha frase de Barbara Ehrenreich e Deirde English sacada do libro "Bruxas, comadronas e enfermeiras. Historia das sanadoras/Dolencias e trastornos. Política sexual da enfermidade", marca o tono do libro con claridade: "[a autoaxuda é] un intento de apropiación da tecnoloxía sen aceptar tamén a ideoloxía".  Nesta expresión condénsase a busca de camiños de empoderamento en materia de dereitos reproductivos apoiándose en ferramentas tecnolóxicas pero liberándoas da carga ideolóxica que portan. Esta loita é estensible a case todas as loitas coñecidas. Penso, en especial, no que toca ao uso de internet, as redes sociais, os procesos de robotización dos traballos e o desenvolvemento das intelixencias artificiais: cabe aplicarlles o dito de Ehrenreich e English?

Ademais da discusión co feminismo dos setenta -branco, cis e heteronormativo- e da reivindicación deses grupos de autoaxuda feminista que proliferaron nos Estados Unidos dos setenta para levar ás mulleres os saberes custodiados polas institucións sanitarias en materia de saúde reproductiva, o libro conecta coa obra de Paul Preciado e o seu hacktivismo de xénero que reivindica a circulación da biotecnoloxía e a información "para arrebatar o control da economía hormonal ás institucións gardianas que intentan mitigar as ameazas ás distribucións preestablecidas do sexual". Asimesmo, emprega a obra de Lee Edelman de 2004 "Non ao futuro. A teoría queer e a pulsión de morte" para cuestionar ese concepto depositario de todo futuro posible: O Neno, "[...] horizonte perpetuo de toda política que se recoñece como tal, o beneficiario fantasmático de toda intervención política", matizando de paso as conclusións de Donna Haraway no seu célebre artigo "Anthropocene, Capitalocene, Plantationocene, Chthulucene: Making Kin" separando ese "non facer fillos" que proclamara Haraway de calquera intento de control da natalidade por parte das institucións. Tamén entra en diálogo co artigo-ensaio de Nina Power "Toward a cybernetic communism: the technology of the anti-family", unha crítica en clave comunista ao libro de Firestone no cal Powers discute as ideas de Natureza, Tecnoloxía e Revolución expostas no devandito libro.

Na súa parte final, tras recopilar as sementes das que se nutre o XF, sinala un exemplo de práctica xenofeminista contemporánea, o grupo GynePunk, que define ás súas integrantes como "bruxas cyborgs":

A bruxa -figura vista polo feminismo da segunda ola como un exemplo de saberes reprimidos e dunha posible apropiación de capacidades técnicas- é traída ao século XXI por medio da súa hibridación cun amplio espectro de dispositivos tecnolóxicos. Son a "visión do corpo como unha tecnoloxía" que sostén o grupo e "a súa invención de novas ferramentas de diagnóstico de tipo fágao vostede mesmx o que as constitúe como cyborgs, e a súa recuperación do saber ancestral das mulleres en torno á saúde reproductiva o que as convirte en bruxas"

Igualmente, a autora non esquece o contexto global no que se enmarca o movemento:

Un movemento sanitario transfeminista que procure ser "proporcional á mosntruosa complexidade da nosa realiade" debe formar parte da loita maior contra o racismo, o imperialismo e o capitalismo.

En definitiva, unha mostra da potencia do pensamento feminista contemporáneo que permite descobrir -para xente que no tema so ten as lecturas básicas coma min- a autoras da segunda ola feminista americana e algunhas correntes contemporáneas que proxectan estratexias de loita e propostas de organización novedosas das que aprender e tomar nota reverencialmente.

A destrución do tempo

Vinte anos atrás, alá por 1998, os cursos académicos comezaban con mantas de chuvia sobre as nosas cabezas. A volta ás clases significaba: calzado de auga, chubasqueiro, paraugas e roupa xa algo abrigosa. O frío e a humidade retornaban á nosa vida xunto coa normalidade. De feito, durante moitos meses do ano ter frío e estar mollado eran a normalidade, os atributos exteriores das nosas existencias. Porén, a medida que foi avanzando o século XXI algo foi mudando na ecuación anterior. Primeiro setembro comezou a perder a condición de mes limiar entre o verán e o outono para pasar a ser un mes de temperaturas lixeiras e chubascos escasos, unha primaveira crepuscular saturada de ocres e follas retorcidas caíndo das árbores. Despois, outubro empezou a contaxiarse desta enfermidade primaveral que aqueixaba ao outono. Finalmente, pasado 2012 ou así, setembro pasou a ser por méritos propios parte do mes de agosto, e outubro, case sen darnos conta, tamén. En 2017 houbo unha seca sen precendentes durante este mes e unha vaga de incendios que culminou na xornada tráxica do 16 de outubro, aquela tarde apocalíptica na cal semellaba que toda a provincia de Pontevedra era unha pira funeraria e a cidade de Vigo o centro dalgún inferno de contornos indefinidos. Este 2018 o curso comezou coa rapazada indo á escola en bermudas e camisetas, coas clases machacadas por un estraño sol de media mañá capaz de levar as temperaturas do seu interior máis alá dos 25º. Hai algo de inútil no feito de tentar dar clase con semellante calor. É como que  certa exhuberancia vital invade estes espazos lixeiramente necrosados interrogándonos insistentemente: "que facedes aquí metidos, como estades perdendo estas horas aquí dentro, por que non saídes alá fora onde todo é unha invitación a mover o corpo e a relacionarse de forma espontánea cos demais, fuxide de aquí". Pero a maquinaria escolar é poderosa e estas preguntas que nos asaltan rematan afogadas polos sons da xornada, quedando un eco esvaído nas aulas que fainos sentir levemente incómodos de cando en vez, como un resto dun pequeno bigbang de malestar co que convivimos civilizadamente.

[Percorro rapidamente as miñas páxinas de referencia en internet sobre o tempo: os prognósticos meteorolóxicos a medio prazo coinciden en que durante o resto de setembro andaremos este ano -na comarca de Vigo e arredores- rondando os 30º de máxima con noites algo frescas. Outubro, na imprevisible previsión a longo prazo, intúese seco e cálido, como unha postdata cruel a un verán que vai camiño de durar medio ano.]

Miro para 1998 e atopo que por aquel entón o meu estado de ánimo ía asociado coa climatoloxía de forma matemática. Tras a exaltación veraniega sempre chegaba unha melancolía de vidros mollados e rúas percorridas por regatos grises. As luces dos automóbiles desdibuxadas pola chuvia continuada semellaban faros estragados incapaces de mostrar dirección algunha, avisos inútiles sobre a deriva da existencia. O principio do curso era o momento en que un se dispoñía a encarar meses de grisura e de días curtos que daban para pouco ao rematar a xornada laboral, meses de recluírse nesas celdas que chamabamos "fogar" á espera do retorno da luz do sol e da calor que consolaba ao corpo cando remataban os meses de marzo. Agora, que andamos en camiseta ata novembro e que deixamos as ventás da casa aberta pola noite agardando por un pouco de aire fresco, miramos para ese tempo e botamos de menos non só os anos de mocidade perecidos inevitable e inutilmente, senón a consolación que supoñía esa rutina de humidades e fríos, esa zona de transición entre estacións que ía acomodándonos aos hábitos invernais case cariñosamente, como se alguén tivera planeado que mereciamos ir acostumbrándonos aos pouquiños a estremecernos co ar frío das mañás e cos solpores ás cinco da tarde.