Inverno, unha aproximación

É 11 de decembro. O outono, coma unha alucinación froito dunha enfermidade infecciosa das que dan febres altas, esváese aceleradamente. Nos nosos móbiles e tablets e smarts tvs e reloxios intelixentes e roombas e drons e frigoríficos e lavavaixelas conectadas 24/7 xa é Nadal dende fai semanas. Tamén nas rúas da miña cidade, Vigo, onde a tolemia megalomaníaca do alcalde aspira a que a cidade compita co sol en materia de iluminación, fai tempo que xa estamos nese momento do ano en que unha melancolía sorda de raigame infantil bombea caudais de euros á economía global coa excusa do amor ilimitado pola humanidade. Repartidores de Amazon en precario patrullan as rúas repartindo ilusións en tempo real. Repartidores de Glovo, de Deliveroo, de Just Eat, dun milleiro de empresas de comidas a domicilio entregan alimentos mal cociñados a mans exhaustas. Os patinetes eléctricos silban ao noso arredor como frechas híbridas de carne e metal sorteando xente como se foran esquiadores nun  slalom interminable. Entre o tumulto que se arremuiña nas rúas hiperiluminadas un adiviña, en paralelo á emerxencia do inverno meteorolóxico, a onda longa do inverno afectivo e dos picos de malestar correspondentes aos máximos da anomia social. Un tamén enchóupase na sufocante sensación de asfixia procedente das esferas da política e da economía e dese falso osíxeno subministrado polos millóns de bombillas LED que teñen invadido o ceo da cidade. Hai un fío musical que non escoita ninguén e que se confunde co ruído das motos de escape libre e co rebumbio do tráfico pesado formando unha masa sonora que non escoitamos xa pero que vai erosionando o noso sentido do oído paseniñamente. Nas paradas dos buses as pantallas dos móbiles compiten co alumeado de Nadal e as facianas da xente que remata as súas xornadas laborais as sete, as oito, as nove ou de aí en adiante reflíctense nesas mesmas pantallas devolvendo aos seus donos a imaxe de alguén sometido a un proceso de demolición interminable. Vou subido no circular 1 na parte de atrás, pegado a algo, que, pola súa temperatura, debe ser o motor do bus. Fai calor e cheira a gasoil. Quero chegar a casa porque escurece e a miña propia noite resoa coa noite exterior. A viaxe non é moi longa pero dá tempo a ensimismarse até case pasarse a propia parada. A sensación, de feito, que percorre o bus é de que case todos alá adentro estamos permanentemente a piques de pasarnos a nosa parada. A piques de rematar nalgún sitio imprevisto abandoados en metade da noite. 

Historia de España contada a las niñas

María Bastarós ven de escribir esta "historia de España contada a las niñas", un paseo hiperbólico entre xeracións e ámbitos xeográficos diferentes conectados polos fíos da miseria, a violencia e os costumes ancestrais na España contemporánea. Máis costumbrista do que se pensa a si mesma, esta novela xoga cos tempos e co espallamento das voces protagonistas sen chegar a ser unha novela coral ao uso. Entroncada espiritual e antropoloxicamente con aquela memorable reunión de escritos chamada "Alcasseriana" (Ed. Antipersona), "Historia de España..." é un conglomerado de historias que teñen en común un motor narrativo moi claro, a violencia contra as mulleres, as súas diferentes expresións en función do momento histórico e a continuidade dese emprego do corpo feminino como trofeo e obxecto de humillación ao tempo. Como di Rita Segato, semella que as mulleres son persoas a medias, pois comparten a doble condición de persoas e íconos. Íconos no sentido de encarnar os valores sagrados dunha moral arcaica fortemente vencellada nas nosas sociedades: a sacralidade do corpo da muller fai que a violencia sobre este sexa automaticamente un agravio para toda a comunidade na cal este habita. Tamén, seguindo á Segato, esta violencia emana do chamado "mandato da masculinidade" que obriga aos homes a exercer a súa potencia en forma de dominio e control sobre estes corpos para afirmarse ante os seus iguais. A novela de María Bastarós encarna estas ideas compoñendo para elo imaxes de degradación e ruína -esta contemporaneidade nosa estancada nun deterioro interminable- que sirven de escenario a historias de terror cotidiano que se repiten de xeración en xeración. Para ilustrar isto a autora constrúe un catálogo de persoaxes que consiguen capturar os rasgos máis salientables do noso tempo a partir das peculiaridades destes. Un sentido do humor punki e pequenas divagacións existenciais completan un cadro no cal atopamos a persecución desa herdanza cultural que pasa de contrabando de xeración en xeración, que se filtra dende o terreo do rural ás urbes, que compoñe, en fin, o marco das relacións posibles entre homes e mulleres nuns termos case sempre excesivos, dislocados ou delirantes. Non é unha novela perfecta -certa urxencia percorre as súas páxinas aportando unha estimulante sensación de frescura-, pero as súas claves temáticas e as incursións no bizarrismo hispánico máis extravagante fan dela unha lectura obligatoria, tanto para esta tarefa tan complexa que é entender o noso tempo como para esa outra tan complicada que é disfrutar dunha lectura aguda, lúcida e descarnada da nosa realidade.