summer paranoia (III)

VII. Slavoj Zizek, en defensa de la intolerancia:
En poucas palabras: a persoa de esquerdas non só viola o principio liberal da neutralidade imparcial, senón que sostén que semellante neutralidade non existe, que a imparcialidade do liberal está sempre sesgada de entrada. Para o Centro liberal, ambas suspensións da lei, a de dereitas como a de esquerdas, son en definitiva unha mesma cousa: unha ameaza totalitaria contra o imperio da lei. Toda a consistencia da Esquerda depende da súa capacidade para poder amosar que as dúas lóxicas detrás de cada unha das dúas suspensións son distintas. Se a Dereita xustifica a súa suspensión da ética dende o seu antiuniversalismo, aducindo que a identidade (relixiosa, patriótica) particular está por enriba de calqueira norma moral ou xurídica universal, a Esquerda lexitima a súa suspensión da ética, precisamente, aducindo a verdadeira universalidade que aínda está por chegar. Ou, doutro modo, a Esquerda, simultaneamente, acepta o carácter antagónico da sociedade (non existe a neutralidade, a loita é constitutiva) e segue a ser universalista (fala da emancipación universal): para a Esquerda, a única maneira de ser efectivamente universal é aceptando o carácter radicalmente antagónico (é dicir, político) da vida social, e aceptando a necesidade de "tomar partido".
[...]
O xesto político de esquerdas por antonomasia consiste, por tanto (en contraste co lema político típico da dereita de "cada cal no seu sitio"), en cuestionar a existente orde global concreta no nome do seu síntoma, é dicir, daquela parte que, aínda sendo inherente á orde universal actual, non ten un "lugar propio" dentro do mesmo (por exemplo os inmigrantes clandestinos ou os "sin teito"). [...]; o proceder de esquerdas reivindica enfaticamente (e identifícase con) o punto de excepción/exclusión, o "residuo" propio da orde positiva concreta, como o único punto de verdadeira universalidade.


VIII. Ando de vacacións pola zona norte da costa mediterránea. A paisaxe ten ese punto que invita simultaneamente a vivir e a morrer. A luz tamén ten algo, unha especie de invitación a abandonarse permanentemente, a deixarse ir mornamente. As praias están cheas de croios, non todo ía ser perfecto, senón sería insoportable, claro. Fai calor de día e de noite pódese pasear pola rúa en camiseta e dormir despois espido sen problemas ao chegar a casa. O pobo no que estou mantén unha tensión considerable entre a súa identidade tradicional e as presións do turismo de masas. Malia todo, sobrevive sen caer no tipismo nin no pintoresquismo nin no folclorismo. A liña de costa presenta os síntomas máis evidentes do conflicto entre identidade tradicional e presión turistizadora (aínda así, o leva bastante ben), mentras que cara ao interior, unha maraña de rúas estreitiñas crea unha sorte de rede de resistencia protexida por leis urbanísticas bastante ríxidas (según nos contou a muller que nos alugou o piso no que estamos) que pretenden conservar a estrutura e a tipoloxía do pobo. Este é "bonito" no sentido típico da palabra. Pero, baixo esa apariencia de pobo-de-postal, consérvase un algo verdadeiro difícil de explicar que se substancia nos olores que esvaran polas rúas, nas persoas conversando nos patios en sombra, nas vellas sentadas en cadeiras plegables nas portas das casas observando aos turistas coma min cunha pizca de sorna, na ausencia case total de policías e cámaras de seguridade e nos vellos hippies tatuados que, coa pel requeimada, languidecen nas terrazas dos bares mentras ao seu arredor exércitos de hippies novos tocan versións aflamencadas de cancións de "os 40 latino" para turistas nórdicos con cara de felicidade idiota. Mola.

IX. As vacacións séntanme demasiado ben e demasiado mal simultaneamente. Este é un descubrimento tardío que aínda non explorei en profundidade.

Herois locais

("yo puedo estar más o menos de acuerdo")

summer paranoia (II)
IV. No blog de Amador Fernández-Savater, unha entrevista a Alain Brossat acerca da relación entre política, cultura, arte e entretenemento.

Vólvese cada vez máis difícil nomear unha manifestación da vida humana que se manteña rigorosamente a distancia da cultura. Enumeremos con todo algunhas: unha folga con ocupación non é un acontecemento cultural, aínda que se baile e cántese nos talleres como en xuño de 1936; escribir En busca do tempo perdido ou As palabras e as cousas, rodar Un can andaluz ou pintar o Guernica non son actividades culturais, aínda que a posteriori haxa unha captura cultural do acontecemento suscitado por un xesto de arte. Como dicía un autor descoñecido ou, máis ben esquecido, "na organización da sociedade, ningunha obra de arte pode sustraerse á súa pertenencia á cultura, pero non hai ningunha, se é algo máis que un produto industrial, que non opoña á cultura un xesto de rexeitamento: a vontade mesma pola que se converteu en obra de arte". Neste senso, a política e a arte son o que resiste ao movemento xeral de "culturización" das nosas existencias. Un asunto cultural non suscita o conflito máis que cando unha cuestión política atravésao: por exemplo, a cuestión dos intermitentes do espectáculo [traballadores flexibles e discontinuos da industria cultural] non é un tema cultural, interno á cultura, senón máis ben político; cando a embaixada de Francia en Washington suspende a representación no centro cultural francés da capital estadounidense dunha peza de Michael Vinaver sobre o 11 de setembro, co fin de non arriscarse a unha reacción negativa das autoridades americanas, non é tanto a "cultura" a que expón as súas facultades críticas como a arte a que manifesta as súas virtualidades políticas, suscitando a censura, un xesto decididamente político.

V. Slavoj Zizek en "En defensa de la intolerancia"

A "clase media" basea a súa identidade no rexeitamento a estes dous extremos [as grandes corporacións dun lado e os excluídos e empobrecidos do outro] que, de contrapoñerse directamente, representarían "o antagonismo de clase" na súa forma pura. A falsedade constitutiva desta idea da "clase media" é, xa que logo, semellante a aquela de "a xusta liña do Partido" que o estalinismo trazaba entre "as desviacións de esquerda" e "as desviacións de dereita": a "clase media", na súa "existencia real", é a falsedade encarnada, o rexeitamento do antagonismo. En termos psicoanalíticos, é un fetiche: a imposible interseción da dereita e a esquerda que, ao rexeitar os dous polos do antagonismo, en canto posicións "extremas" e antisociais (empresas multinacionais e inmigrantes intrusos) que perturban a saúde do corpo social, se auto-representa como o terreo común e neutral da Sociedade.

A esquerda adóitase lamentar do feito de que a liña de demarcación da loita de clases quede desdebuxada, desprazada, falsificada, especialmente por parte do populismo de dereitas que di falar en nome do pobo cando en realidade promueve os intereses do poder.

Este continuo desprazamento, esta continua "falsificación" da liña de división (entre as clases), con todo, É a "loita de clases": unha sociedade clasista na que a percepción ideolóxica da loita de clases fose pura e directa, sería unha sociedade armónica e sen loita; por dicilo con Laclau: o antagonismo de clase estaría completamente simbolizado, non sería imposible/real, senón simplemente un trazo estructural de diferenciación.


VI. O verán é unha substancia pegañenta que invade cada célula do meu corpo. Fago promesas que non cumprirei. Dou voltas por internet. Leo con certo grao de compulsión cousas que non lería noutra época do ano. Tumbado na praia miro para o mar de todos os veráns con certo grao de melancolía contida. Vexo reposicións de "my name is earl" a altas horas da noite. Teño algo na cabeza que non sei como sacar. Copio trozos de libros. Copio frases alleas. Miro para os outros, esperando unha sinal para algo que sei que non chegara nunca. O un por cento de min resístese á rendición definitiva. Todo chegará, claro. "Entradas para metálica na nosa lúa de mel?" di a exmuller de Earl, e non podo evitar un sorriso.

summer paranoia
I. No vanity fair do mes de xuño sae un dos grandes testemuños xornalísticos do ano: Rafael Vera, ex-secretario de interior dos gobernos de Felipe González, confesa a cara descuberta a súa participación no aparato terrorista de estado desenvolvido entre 1982 e 1989. Sen inmutarse demasiado, amosa o seu orgullo, a súa satisfación como soldado en loita ao nivel das cloacas, e esixe veladamente un recoñecemento para todos os que como el contribuiron ao fortalecemento da democracia española. Todo o artigo, dende o principio ao final é un cántico ao segredo de estado, á violencia oculta que, "polo noso ben" lévase a cabo en calellas a escuras en pobos sen nome, en sotos enterrados un par de metros baixo terra, en comisarías de policía sen testemuñas e con cámaras de seguridade que se escarallan o día que morre alguén. A entrevista remata cun aviso, o tipo ten un libro escrito, esperando para a súa publicación a que os protagonistas políticos da época xa non poidan sofrir as consecuencias. Malia o meu arrepío, síntoo unha curiosidade infecta polo libro. Precisamos unha Hanna Arendt que nos fale destes tipos, creo.

II. No libro "La pantalla global", de Gilles Lipovetsky, despois de páxinas de aburrimento coa excusa de historiar o cine contemporáneo e de metralla hermenéutica de baixo calado, un párrafo sobre os camiños que está a tomar o xénero documental sácame do meu sopor:

O neodocumental expresa a fin dos grandes sonos colectivos e dos profetas da modernidade triunfante. Cando se carece de grandes mitos mobilizadores, só queda coñecer mellor o presente para rectificar as súas derivas e os seus excesos; cando non se cre xa en utopías sociais búscase refuxio nun pasado imaxinario e idealizado: cando non se espera xa revolucionar o mundo, amósase, auscúltase dende o máis cerca posible, xa que é o único que nos queda para amar, detestar ou corrixir.

Se non leo mal: o triunfo absoluto do anecdótico é outro indicio máis dunha rendición que chega a todos os recantos da actividade humana. E outro síntoma de que algo insoportábel sostén o noso modo de vida contemporáneo, mediatiza as nosas percepcións de nós mesmos e dos outros e fainos morrer de inanición, entregados a observación das cousas minúsculas que pretendemos que pasen por ser as nosas vidas.

III. En "epiléptico", o tomo recopilatorio dos seis volumes que compoñen o cómic "a ascención do gran mal", do francés David B, poden lerse na última páxina estes versos de Pessoa:

Siéntate al sol.
Abdica.
Y sé rey de ti mismo

a demolición interior, unha aproximacion
Non pode quedar nada para que realmente exista a posibilidade de que haxa algo. Hai que derrubar e abrir e derrubar e voltar a abrir sobre o derrubado. As ruinas deben ser desinfectadas. Debe ser unha labor lenta e complicada. Debe ser como planificar un asasinato. Debe ser como ser un comando terrorista para si mesmo. Hai que botar napalm na punta da lingua, onde quedan todas as cousas que non rematamos de dicir. Hai que reptar sobre os restos e deixar un rastro baboso e infecto. O lixo de verdade non cheira tan mal como os materiais que fan crecer as cousas que forman o esqueleto do que somos. Nalgúns momentos tivemos a posibilidade de facer-nos de forma menos indigna. Sempre escollimos as opcións incorrectas enganándonos a nós mesmos sobre as nosas verdadeiras intencións. Hai mil anos que perdimos a oportunidade de ser outros, como quen deixa pasar o bus por non saber se vai a parada axeitada. Hai mil anos que tiñamos que ter comezado a fuxir das cousas que estaban a crecer en nós e das que xa é imposible escapar. Somos as nosas non-decisións e o noso non-pensar. Somos o resultado de mirar para outro lado. Somos os restos de algo que leva un río de podremia insoportable. E pese a todo, cómo nos queremos, a nós mesmos. Cómo non querernos, claro.

insurreción interior
Quizais todo deba empezar dende dentro. No libro "Sobre la violencia. 6 reflexiones marginales" Zizek di que o noso tempo é o do último home nietscheziano do que fala o autor alemán en "así habló Zaratustra":

Yo os digo: es preciso tener todavía caos dentro de sí para poder dar a luz una estrella danzarina. Yo os digo: vosotros tenéis todavía caos dentro de vosotros.

¡Ay! Llega el tiempo en que el hombre no dará ya a luz ninguna estrella. ¡Ay! Llega el tiempo del hombre más despreciable, el incapaz ya de despreciarse a si mismo.

¡Mirad! Yo os muestro el último hombre.

"¿Qué es amor? ¿Qué es creación? ¿Qué es anhelo? ¿Qué es estrella?" -así pregunta el último hombre, y parpadea.

La tierra se ha vuelto pequeña entonces, y sobre ella da saltos el último hombre, que todo lo empequeñece. Su estirpe es indestructible, como el pulgón; el último hombre es el que más tiempo vive.

"Nosotros hemos inventado la felicidad" -dicen los últimos hombres, y parpadean.

Han abandonado las comarcas donde era duro vivir: pues la gente necesita calor. La gente ama incluso al vecino, y se restriega contra él: pues necesita calor.

Enfermar y desconfiar considéranlo pecaminoso: la gente camina con cuidado. ¡Un tonto es quien sigue tropezando con piedras o con hombres!

Un poco de veneno de vez en cuando: eso produce sueños agradables. Y mucho veneno al final, para tener un morir agradable.

La gente continúa trabajando, pues el trabajo es un entretenimiento. Mas procura que el entretenimiento no canse.

La gente ya no se hace ni pobre ni rica: ambas cosas son demasiado molestas. ¿Quién quiere aún gobernar? ¿Quién aún obedecer? Ambas cosas son demasiado molestas.

¡Ningún pastor y un solo rebaño! Todos quieren lo mismo, todos son iguales: quien tiene sentimientos distintos marcha voluntariamente al manicomio.

"En otro tiempo todo el mundo desvariaba" -dicen los más sutiles, y parpadean.

Hoy la gente es inteligente y sabe todo lo que ha ocurrido: así no acaba nunca de burlarse. La gente continúa discutiendo, mas pronto se reconcilia -de lo contrario, ello estropea el estómago.

La gente tiene su pequeño placer para el día y su pequeño placer para la noche: pero honra la salud.

"Nosotros hemos inventado la felicidad" -dicen los últimos hombres, y parpadean".

Recoñecerse como ese último home e un primeiro paso necesario. Desentrañar o proceso de naturalización do capitalismo no noso interior, a súa capacidade infinita para permearnos e inocular en nós, a modo dunha seudo-natureza, un conxunto de actitudes e prácticas que cremos que nos definen como "nós mesmos". Saber que estamos enbelenados ata a médula, recoñecer os signos dese enbelenamento e buscar as referencias para combatilo, ou, alomenos, reducir a súa presenza nas nosas existencias. Ao modo desa "introdución a la vida no fascista" que Foucault trazaba no prólogo do Antiedipo deleuziano:

¿Cómo evita uno ser fascista aún cuando (especialmente cuando) uno cree ser un militante revolucionario? ¿Cómo librar de fascismo nuestro discurso y nuestros actos, nuestro corazón y nuestros placeres? ¿Cómo descubrir el fascismo arraigado en nuestro comportamiento?

Desprogramarse, rexeitar esa seudo-natureza que dende dentro di "eu son isto". Desfacerse dese algo co que vivimos convencidos de que é o noso ser "natural". Como di Badiou, o suxeito constrúese durante o acontecemento. Non preexiste a este. O acontecemento sera entón desnaturalizar ese capitalismo-en-nós que fai de nós seres capaces de vivir de forma non problemática unha vida que vai contra o noso pensamento, contra as nosas emocións e contra nós mesmos. E cando a insurreción interior estea en marcha, cando teñamos localizadas e en proceso de desactivación todas as cousas que facemos impulsados por ese nós que é a nosa seudo-natureza, entón estaremos listos para outra cousa, para outro mundo incluso, para rematar esta farsa na cal o malestar permanente que atravesa o noso confort material e a nosa vida narcotizada poidan ser substituidos por unha forma de vida menos indigna. Como di o propio Foucault en "tecnologías del yo", somos máis libres do que pensamos, pero non nos atrevemos a facer uso desa liberdade.

vulgaridade
As dúas páxinas que o xornal "la voz de Galicia" adica ao fin da folga do metal na provincia de Pontevedra son merecedoras de, polo menos, un pe de páxina na historia universal de infamia sección medios de comunicación. Os seus autores, situándose nunha especie de plano equidistante inicial, comezan repartindo culpas entre sindicatos e patronal para rematar entregados a un ataque cheo de descalificativos por toda argumentación contra os obreiros en folga, os sindicatos convocantes e os líderes da CIG, organización sindical que cargou co peso de todo o movemento de protesta. O artigo é tan insultante que un só pode entendelo dentro dunha lóxica xornalística de supervivencia: xa que o negocio da prensa agoniza, quitémonos as máscaras e fagámoslle o traballo sucio aos que de verdade teñen o control das cousas. Descalifiquemos. Sinalemos aos que toman as rúas loitando polos seus dereitos laborais como radicais e violentos. De paso, fagamos ver que non estamos ideoloxizados, que os ideoloxizados son eses traballadores protestóns e reivindicativos. Repitamos día tras día: o problema son os líderes sindicais "mesiánicos" (sic.) que, coa súa retórica inflamada arrastran aos pobres obreiros a unha loita que non lles interesa. Xulguemos: a carga da culpa recae sobre eses homes que toman as rúas e impiden o traballo normal e decente da xente que non se mete en líos, da xente razoable e traballadora que levanta este país cada día mentras outros queiman coches e tiran tornillos porque son uns lacazáns que só queren forrarse nestes tempos de crise. E a seguir cobrando, que para iso estamos, claro. A quen lle interesa a verdade.

Estamos no vran. Algúns privilexiados incluso temos vacacións e, cando podemos, botámonos na praia para desfrutar dos escasos raios de sol que caen por aquí. Aínda así os nosos cerebros siguen aí. Tamén certa capacidade para pensar por nós mesmos. Eu pregúntome,por qué hai tantos xornalistas conencidos de que os lectores somos idiotas? Que gañan adicando dúas páxinas a poñer a feder aos obreiros do metal mentras pasan de puntillas sobre a responsabilidade dos donos dos asteleiros? Que pretenden con toda a serie de artigos de sesgo populista-de-dereitas que levan no último mes? Son todo preguntas retóricas, claro.