O futuro era isto

Esta nova xa ten varios meses, pero sigue flipándome pola súa resonancia:

(O corazón das nosas máquinas está habitado por un chapuzas que pensa que uns millóns de liñas de código son o equivalente á "intelixencia")

O dron predator MQ-1 enfoca brevemente a Nek Muhammad Wazir, un poema

É case noite entre as montañas de Waziristán do Sur, Pakistán,
dun dezaoito de xuño de dous mil catro;
a hora da cea case a punto
a calma do verán

(Nek Muhammad comentara vintecatro horas antes
a un dos seus subordinados pashtunes
"levo todo o día escoitando
un paxaro raro
que non dou visto
e que soa como
un zumbido metálico,
ao lonxe")

No ceo de Waziristan do Sur, Pakistán,
un dron Predator MQ-1 leva xa horas voando
dende a base de Shamsi, Baluchistán;
envolto no zumbido característico
dos drons
ao tempo que nunha cabina terrestre
un piloto anonimizado polas leis militares norteamericanas
observa aburrido as imaxes
que chegan da cámara
pensando en canto lle queda para saír a cear

Nek Muhammad está sentado
na terraza da súa casa
no silencio das montañas
convencido da seguridade do seu refuxio
pero inquieto polo zumbido do día anterior
un presaxio
ou simplemente un son ao chou no que reparou de máis

Para cando o dron Predator MQ-1 enfoca a casa de Nek Muhammad
o piloto de drons trata de calmar os seus nervios
procurando que a fame
non lle faga precipitarse
-un rudimentario algoritmo de recoñecemento facial
asegura que o obxectivo
é quen ten que ser cunha certidume
suficiente según as ordenanzas militares
para disparar os seus misiles AGM-114 Hellfire-

Un asubío no ceo
fai que Nek Muhammad
deteña un segundo a culler
que está a levar á boca,
un segundo que lle dá para ver a estela
do misil Hellfire
que semella abrir o ceo en dous;
un segundo para pensar
"serei eu o primeiro ser humano asasinado por un dron?"

si

 

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018, un poema

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
-é unha mañá soleada de xuño
no barrio de Medina cerca de Seattle-

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
e dende a ventá do seu salón na rúa Evergreen Point
levanta a vista cara a casa de Bill Gates
 -o novo home máis rico do mundo pregúntase que se debe sentir sendo o anteriormente home máis rico do mundo-

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
ten unha taza na man na que se pode ler un "Amazon" case sen cor
-da primeira tanda de tazas, das de 1994, cando fundou unha compañía
chamada Cadabra,  que logo foi brevemente Relentless e finalmente
Amazon-

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
o café está frío na taza na que aínda non se ve o logo
co sorriso do A ao Z
e a luz do case verán de 2019 ilumina con tristura o salón inmenso da súa casa

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
e na casilla de RENDEMENTOS DO CAPITAL lé 11 200 000 000$
-nese momento lémbrase de que o ano anterior alí mesmo poñía: 5 600 000 000$
e sinte algo así como unha erección no ánimo
apenas unha agulla de excitación incontible-

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
e na casilla de GASTOS FISCALMENTE DEDUCIBLES lé 11 200 000 000$
-e sente o gosto metálico do frío do café pola súa gorxa no penúltimo grolo da mañá-

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
e na casilla de COTA RESULTANTE DA AUTOLIQUIDACIÓN lé 0$
e xusto debaixo RESULTADO DA DECLARACIÓN 0$
e sabe que o mundo está ben
e que sempre o estará

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
e durante unha centésima de segundo
pensa nos seus 613 300 empregados directos (datos de 2018)
e experimenta algo así como unha erección no ánimo
apenas unha agulla de excitación incontible


Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
levanta a vista lixeiramente
e así pode ver dende a ventá fronte á súa
a Bill Gates que saúda coa educación que se espera do segundo home máis rico do mundo

Jeff Bezos observa a súa declaración da renda 2018,
sorrí un segundo
enrruga o papel que estaba a ler
e alónxase a paso lixeiro polo seu salón inmenso escapando,
de que

Víctor Parkas, Gameboy

[...] Un hombre debería ser algo más que las opresiones que ejerce o deja de ejercer abrazando una masculinidad alternativa. Su generosidad, algo más que una bota alzándose del cuello ajeno. Su lista de complementos, atributos distintos a unos shorts, una bolsa de carbón y un atizador metálico.

Si no tiene más que ofrecer que eso, si no hay nada más que eso, si el hombre sólo puede ser con respecto a lo que era, si el hombre -duele reconocerlo- en realidad no es nada, que actúe en consecuencia: que se atomice. Que no tome como role model al Marlon Brando de Salvaje, sino al Marlon Brando que se ausentó de la ceremonia de los Oscars en 1973 para ceder su espacio en el púlpito de premiados a la nativo-americana Sacheen Littlefeather.

Que no tome como role model al Marlon Brando de Un tranvía llamado deseo, sino al de nuestros días y al de los días que vendrán. Que su cuerpo embalsamado descanse en museos de historia natural, junto a pequeños marsupiales, enormes elefantes y pequeños petirrojos.

Si el hombre es una performance, que alguien encienda las luces y active la alarma de incendios. Que alguien, por favor, nos devuelva el precio de la entrada. Que un hombre no sea otra cosa que su mano ondeando un pañuelo blanco desde el camarote, con vistas a un puerto abarrotado para despedirlo. Que la calma chicha lo devore durante siglos, hasta que no sea más que un eslabón perdido, un disfraz de Halloween. Un objeto de colección esperando su revival. La amenaza para modular el comportamiento de una guardería.

Esta es la línea: si tan hombre eres, crúzala. Desaparece.

No puede ser mucho peor que lo que teníamos hasta ahora.

Eric Vuillard, El Orden del Día

La guerra había resultado rentable. Bayer utilizó mano de obra procedente de Mauthausen. BMW reclutaba en Dachau, en Papenburg, en Sachsenhausen, en Natzweiler-Struthof y en Buchenwald. Daimler en Schirmeck. IG Farben en Dora-Mittelbau, en Gross-Rosen, en Sachsenhausen, en Buchenwald, en Ravesnbrück, en Dachau, en Mauthausen y explotaba una gigantesca fábrica en Austchwitz: IG Austchwitz, que de un modo totalmente impúdico figura con ese nombre en el organigrama de la firma. Agfa reclutaba en Dachau. Shell en Neuengamme. Schneider en Buchenwald, en Flossenbürg, en Neuengamme, en Gross-Rosen y en Auschwitz. Todo el mundo se había abalanzado sobre una mano de obra tan barata.

Resaca post-electoral

Como era previsible, o alcalde de Vigo voltou gañar as eleccións municipais. Cen mil votos, case o 70% do voto rexistrado (participación do 65%, o que fai que o seu resultado corresponda practicamente ao 45,5% do censo total), e a sensación de que enfronte non hai nin a curto nin no medio prazo nada capaz de facerlle sequera un pouco de sombra.

Estamos ante o triunfo aplastante da clase media orgullosa de ser viguesa. Do provincianismo cultural. Do kitsch como vector de intervención pública no deseño urbano. Do espectáculo entendido como lexitimación estética da política. Da ausencia da participación cidadá na toma de decisións no goberno da nosa vila. Da disolución de calquera conflito de clase na celebración confusa dende o poder municipal dunha identidade vaporosa sostida por eslogans como "vivimos nunha cidade fermosa" ou o mantra "viva Vigo". Dos intentos continuos por converter á cidade nun destino turístico a calquera prezo. Da política entendida como asfaltado de rúas, axardinamento e iluminación de nadal como todo horizonte de benestar cidadán. Do abandono das políticas sociais mediante a externalización de gran parte dos servizos a mans de grandes empresas do sector. Do apoio decidido á aposta institucional pola tercerización da actividade económica combinado cun laissez-faire totalmente entreguista cara as grandes empresas establecidas na cidade

Esta vitoria equivale á celebración do triunfo asoballante do-que-hai, da aceptación xubilosa por parte das elites institucionais locais da trituradora neoliberal e dos modos de vida adaptados a tal maquinaria socioeconómica. Combinado, por suposto, co característico verniz progre do "socialismo" hispánico: unhas pingas de feminismo light consensual, outro pouco de reivindicacións LGTBI ma non troppo e a vixilancia continua das rúas para evitar que estas se convirtan en escenario de conflitos graves ou de reivindicacións que non sexan as que se fan estritamente ante o governo da actual Xunta de Galicia. A deriva case peronista deste alcalde evidencia, por riba de todo, a imposibilidade de desmarcarse do marco do posible. A comunión entre poboación e rexedor fala do conservadurismo temeroso do momento -de aí ese voto masivo procedente dos sectores máis próximos á dereita tradicional- e de como este está instalado nos habitantes de Vigo (aínda que non so aquí, claro). Nada de riscos en ningunha fronte, nada de disidencias ante o-que-hai. Recoñezamos, neste momento lamentable, a capacidade do alcalde para entender a psicoloxía da xente no que se refire ás súas aspiracións colectivas e darlles saída dende o poder. Papá alcalde sabe o que queren os seus fillos-cidadáns.

Así pois, entreguémonos sen complexos ao manual de instrucións que regula a vida no conxunto deste occidente hipercapitalista (isto xa o facemos sos perfectamente). Isto é Vigo. Disfrutemos e poñámonos guapos para facernos unha selfie diante do dinoseto ou no interior da árbore de nadal. Corramos a holy run entre nubes de cores mentras nos sentimos supersolidarios. Disfracémonos para a "festa" da Reconquista. Riámonos moito co inglés e os bailes do noso alcalde rodeados de logos do concello por todas partes. Que este proxecto institucional de cidade sirva para sentirnos parte vagamente do noso destino colectivo. Sexamos participantes deste feixe de rituais planeados para desactivarnos política e socialmente pola vía do hedonismo espectacular.

Total, que importa nada.

Eleccións municipais 2019

O vindeiro domingo 26 hai eleccións municipais (e europeas, pero iso é outro tema, máis deprimente). Na miña cidade, Vigo, será a ocasión para que o actual alcalde, Abel Caballero, acade unha maioría absolutísima, refrendando así a súa forma de entender a política: decimonónica no fondo e profundamente posmoderna nas formas.

O esquema base do seu éxito consiste principalmente na combinación de cesarismo de cara amable e espectáculo autoparódico. O noso rexedor practica unha variante contemporánea da gobernanza consistente en a) ter un control case absoluto de todos os resortes que dan soporte ao poder (principalmente o control dos medios de comunicación locais e a desactivación de calquera disidencia interna organizada) e, b) caricaturizarse de forma habitual no exercicio de tal poder absoluto. Esta estratexia calculada remite a outro dos alcaldes máis tristemente célebres da historia recente da Galiza, o Paco Vázquez que gobernou de forma semellante a cidade da Coruña entre os anos oitenta do século pasado e a primeira década deste. O culto á personalidade aparece aquí como eixe central de ambas formas de entender a política. Pero, se no caso de Paco Vázquez este culto encaixaba dentro dunha modalidade digamos "moderna" de entender o papel dunha figura pública -dunha autoridade-,  no caso de Abel Caballero articúlase arredor do autoparódico e do bufonesco, ambos, hoxe en día, marcadores de "autenticidade", o cal ven sendo a maneira contemporánea de designar o "verdadeiro".

O triunfo abraiante dun personaxe destas características é sintomático da deriva colectiva de toda unha vila. Máis alá de políticas e actuacións concretas, o salientable destas tres lexislaturas -e da cuarta que xa se albisca-, é a concepción do político que comparten gobernante e gobernados. Unha réplica institucional do papel tradicional do pai de familia (o soberano schimttiano): unha figura que sabe o que é bó para os fillos/cidadáns, os cales, menores de idade permanentes, precisan dunha autoridade, dunha tutela, que os conduza sen preocuparse polas súas opinións. Abel Caballero ven sendo ese pai autoritario posmoderno que, simultaneamente, goberna a vila coma se fora unha cidade-estado renacentista, mentras non ten problema en concitar a risa allea a partir da súa autodenigración pública. A democracia só ten sentido, neste esquema, como mecanismo lexitimador cada catro anos da súa tarefa cesarista. Tras a máscara bufonesca e a cara amable do político hiperubicuo que sempre-saúda-aos-veciños late, pois, unha pulsión autoritaria que se manifesta en todos os frentes do seu goberno e que non é máis que a marca xeracional de certa clase política hispánica educada nas turbias augas da transición "á democracia" dos setenta do século XX.

Sumemos a esta concepción local o contexto económico actual. Con todas as cidades do planeta competindo por ser marcas globais capaces de posicionarse nun mercado mundial no que so se aceptan poxas á baixa (no fiscal, no laboral e no social), o goberno dunha vila mediana-tendendo-a-pequena nun recuncho na periferia da periferia europea está obrigado a botar man de recursos mercadotécnicos agresivos para posicionarse con claridade. Desbotada a opción complicada -destacar por ser modelo de goberno realmente democrático e apostar por plantarse fronte ás lóxicas neoliberais dominantes- so queda xogar a partida do espectáculo. E aí está o punto forte deste alcalde. Shows a conta da iluminación de nadal, carreiras multitudinarias cheas de cores, monumentos públicos vocacionalmente kitschs, millóns de euros invertidos en promoción turística da cidade, apelacións constantes a ese sentimento chamado "viguismo", enfrontamentos coa Xunta de Galicia a propósito da conspiración desta contra a cidade, postas en escea valleinclanescas de calquera evento que teña lugar e proclamas constantes de que esta modesta vila galega xoga na champions das megalópoles planetarias. O repertorio é inagotable. E a sintonía cos tempos é absoluta. De aí o apoio xeral dunha cidade antaño referente das loitas obreiras e hoxe orgulloso estandarte dos modos de vida desa entidade semificticia que coñecemos como "clase media".

Así pois, o noso alcalde, político e economista mediocre, showman sen control dos seus propios recursos e gobernante con ínfulas cesaristas sabe perfectamente que a súa é unha cidade na cal a suposta pertenza dos seus habitantes á "clase media" é xa un elemento identitario troncal, e, polo tanto, todos os seus esforzos están orientados a alimentar ese mito, a confirmalo de forma continuada, a reafirmar unha pertenza que ninguén parece disposto a cuestionar. Mentras o show funcione así de ben engrasado todo seguirá igual. Polo tanto a única opción que lles queda ás forzas da oposición -de esquerdas e galeguistas, claro- será comezar a pensar o post-abelismo. Ese momento dentro de catro ou oito anos no cal o baleiro que vai deixar a figura do actual rexedor debería permitir un cambio substancial. Para iso cumprirá erosionar o modelo dominante dende abaixo, presentando á cidadanía a contraface desta maneira de gobernar, as posibilidades que outra política antagónica da actual pode ofrecer aos cidadáns, tanto no plano simbólico como no material. A tarefa é inmensa. Desmontar o imaxinario imperante vinculado ás lóxicas neoliberais e do espectáculo semella ser unha cuestión máis que complicada. Así que, imaxino, haberá que poñerse mans a obra, aunar forzas, trazar estratexias e alianzas, e enfrontar as necesidades habituais. Estas, tan complexas e esgotadoras que fan das esquerdas protagonistas permanentes do contemporáneo mito de Sísifo no que estamos atrancados dende fai tanto.

Día de eleccións

En 1942, un Schumpeter sin idealismo sentenciaba que la democracia es un régimen de "competencia por el caudillaje político" a través del voto. Todavía hoy la definición de democracia (de lo que entendemos por democracia) sigue siendo la de este desengaño. Es lo que llamamos democracia competitiva. Para sorpresa de lo que cabría esperar de un economista de formación neoclásica, la democracia no se articula a partir de la decisión racional del pueblo, o más precisamente del elector. Según Schumpeter -y como saben todos los políticos prácticos de antes y después- en política el ciudadano desciende a un nivel inferior de prestación normal, se infantiliza a una forma que no podría aceptar en la esfera de sus intereses efectivos.

El punto de origen de la democracia no es por tanto el ciudadano, sino la institución, en este caso la representación. La democracia es el sistema que permite a las élites partidarias competir por el voto del pueblo. Lo que se pone primero no es la elección de representantes, sino la captación de votos por parte de minorías. La democracia queda así definida a partir de un modus procedendi, que permite una validación apropiada del "caudillaje". Lo que distingue esta definición procedimental de aquella de la generación anterior (como Kelsen) es que la función primaria del voto no reside en la representación: el voto del electorado está dirigido a formar o crear un gobierno, lo que ocurre directamente en EEUU e indirectamente en Europa a través del parlamento. Lo fundamental, en cualquier caso, es elegir o formar gobierno, no un "parlamento de representantes". Schumpeter no esconde que la democracia moderna es una oligarquía competitiva, cuando no un cesarismo temporal, como resulta patente en las elecciones presidencialistas.

Extraído de "La política contra el estado. Sobre la política de parte"

Emmanuel Rodríguez López

Eleccións xerais 2019

O vindeiro 26 de abril voltamos a votar. É sorprendente como, tres anos despois do impasse que levou a Pedro Sánchez á presidencia do goberno, o panorama electoral estatal teña mudado tanto. O esnaquizamento da dereita en tres marcas -grosso modo: conservadores, liberais, ultras- e a perda de peso de Unidas Podemos e os seus satélites lévannos a unha situación que ninguén previra tras a conformación do Parlamento que seguiu ás eleccións de 2016. O alza dun PSOE que parecía listo para extinguirse antes de triunfar a moción de censura de 2018 coincide coa baixada brutal do PP que anticipan todas as enquisas e coa finalización do ciclo que arrincaran as mobilizacións do 15 de maio de 2011. O máis relevante, posiblemente, a extinción en termos políticos daquel lume que estivo a piques de ameazar seriamente a arquitectura da segunda restauración borbónica -agora mesmo, superado o momento crítico 2014-15, máis forte ca nunca-, o esgotamento da sensación de que era posible modificar a estrutura do estado español de forma significativa. Xunto a isto, a emerxencia desa ultradereita hispánica que ata fai pouco permanecía agochada baixo as siglas do que eles mesmos chaman "derechita acomplejada".

Esta reaparición estruturada do fascismo hispánico -enmarcada na vaga global de retorno ao fascismo que acompaña historicamente os momentos de desregulación absoluta dos mercados-, é a mercancía de contrabando que vai oculta baixo as promesas de defensa da liberdade individual, da despolitización da sociedade e do antiestatalismo propios do neoliberalismo. O retorno desta modulación autoritaria da política así como das peticións histéricas de voltar á "orde natural das cousas" (familia, patria, deus, mercados desregularizados) causaría risa se non fora porque sabemos a onde leva inevitablemente.

A capacidade -novedosa en España- deste movemento reaccionario para situar a súa axenda no centro dos debates políticos tróuxome á cabeza un artigo de Serge Halimi aparecido na difunta revista Archipiélago en 2006 no cal o autor analizaba o sorpresivo triunfo de George Bush Jr nas eleccións de 2004 tomando como referencia o triunfo de Reagan 30 anos atrás. A revista levaba o moi reutilizable título de "Nueva derecha: ideas y medios para la contrarrevolución", e, do artigo de Halimi vou ir deixando aquí algúns párrafos:

Uno de los arquitectos de las políticas financieras de los Estados Unidos en los 80, Richard Darman, achaca el "genio de Reagan" a algo muy poco fulgurante, pero eficaz en el plano político: redefinir el adversario para seducir al electorado popular. En otro tiempo, las compañías de ferrocarril, los monopolios y Wall Street formaban la lista de principales sospechosos. Reagan logró hacer "comprender que en la actualidad el enemigo [es] el Estado, los intelectuales de la Costa Este, el establishment y los burócratas que no saben aparcar sus bicicletas". En los años 30 y 40 del siglo XX, la demonología imperante presentó al estadounidense medio aplastado por unos beneficios desmesurados; a partir de 1960 este se presentó como víctima de unos impuestos igualmente desmesurados.

A ultradereita dos nosos días ten logrado introducir no debate público ese desprazamento. No foco do seu odio non están os multimillonarios propietarios dos medios de produción (especializados na evasión de impostos) ou as grandes multinacionais que antepoñen sempre o lucro aos dereitos laborais dos seus traballadores ou á conservación do medio ambiente. A súa gran habilidade consiste en traspasar a responsabilidade das múltiples crises inherentes ao capitalismo neoliberal aos colectivos máis vulnerables das nosas sociedades, establecendo unha solidariedade paradóxica entre os intereses das clases dominantes e os do resto da poboación traballadora. A cuestión é como aspectos relativos á homoxeneidade da composición social empréganse como pretexto para reformas económicas de calado que so benefician ás clases privilexiadas.

Vista por Ronald Reagan, la tiranía era eso: la obligación de los hombres ricos de pagar impuestos. Y, en ese sentido, las décadas de los 50 y los 60 fueron espeluznantes: el contribuyente Reagan tributó hasta el 91% en la franja superior de sus ingresos (esa tasa se rebajó al 28% en los 80). De modo paradójico, él y sus amigos republicanos más ricos extrajeron de esa dolorosa experiencia un sentimiento de solidaridad hacia "los obreros que van a la iglesia, hacen horas extraordinarias y tienen que pagar impuestos elevados, mientras que los intelectuales de izquierda leen el suplemento de Estilo del New York Times".
[...]
Mejor que otros, Ronald Reagan logró dar a decenas de millones de compatriotas una impresión de seguridad y estabilidad, la sensación de que los valores fundamentales a los cuales seguían apegados podían volver a ponerse de moda, y en todo caso, expresarse de nuevo sin el menor rubor. La derecha estadounidense capitalizó así en beneficio propio la necesidad no satisfecha de confianza y fe patriótica, la garantía de algo tranquilizador en un mundo en constante movimiento. Supo suscitar la nostalgia y la esperanza de un universo mullido, sin droga, sin pobres demasiado visibles, sin sexualidad desbocada, sin familias rotas. El "fracaso del estado asistencial" legitimaba, a ojos de una parte apreciable del país el regreso a los valores tradicionales e individualistas sobre los que se alza la nación estadounidense.

En España, as bandeiras que enarbola a ultradereita chocan pola súa reivindicación dunhas esencias que para a maioría de nos son como os decorados unha película de ciencia ficción de serie B. O antifeminismo, a homofobia, a xenofobia, o españolismo exaltado, a simplificación burriqueira de todos os problemas sociais: os seus eixes ideolóxicos semellan ser zombis podres que un non entende como poden sosterse en pé a estas alturas da historia. Pero hai que ter coidado con tales zombis, que sexan lentos e carezan de cerebro non os convirte en menos perigosos. Para o 28 de abril agardemos que a representación parlamentar desta ultradereita sexa menor do que prognostican as enquisas -as "novidades", tamén en materia política, teñen datas de caducidade cada vez menores- e que, unha vez máis, o triunfo do puñeteiro mal menor sirva para volver a pensar arredor desa pregunta que nunca remata de respostarse: que facer?

Iolanda Zúñiga, Natura

Algunhas notas sobre a esterilidade do futuro
Natura, a última obra publicada da escritora Iolanda Zúñiga, aparece ante nos, en principio, como unha hábil combinación -en termos temáticos- dos tropos desenvolvidos en dous clásicos da narrativa distópica máis ou menos recente, O conto da criada de Margaret Atwood (1985) e A estrada (2006) de Cormac McCarthy. A apocalipse medioambiental, a necesidade de sobrevivir nun planeta arrasado e a instrumentalización do corpo das mulleres son os eixes que articulan o contido desta novela. Porén, por riba desta substancia narrativa, a novela dispón tres capas diferentes que funcionan reforzándose mutuamente ao longo de todo o relato. A primeira das capas é a da linguaxe, unha aposta por un rexistro poético salpicado de terminoloxía científica especializada. O ritmo interno dos parágrafos xunto ao uso de repeticións e aliteracións continuadas remiten, pola súa banda, a unha voz en estado de trance, a unha voz que describe e enuncia si, pero que tamén semella estar recitando de continuo, unha que referencia o cantar de cego, a poesía épica grega ou mesmo a prosodia do rap contemporáneo. A segunda capa é a da reflexividade da voz que fala. De forma continua, un rexistro literario máis propio do ensaio entrecrúzase coa expresividade derivada da modulación poética anterior. Coma se fora un artigo do Enviromental Humanities, a busca dunha perspectiva case sociolóxica que prime unha descrición máis obxectiva domina gran parte da narración. A súa alternancia coa voz poética dota de orixinalidade ao conxunto e fai que cada capa potencie o efecto da outra nunha realimentación constante. Por último, unha intención política permea todas as páxinas do libro. Se a ciencia ficción distópica é sempre un comentario sobre o noso presente, Natura leva ao extremo esta premisa: a crise medioambiental, a problemática das migracións masivas, a instrumentalización do corpo das mulleres ou os reximes totalitarios que aspiran ao control total das vidas coa excusa do futuro son algúns dos temas que se articulan ao longo do libro. As tres capas anteriores definen expresión e temática, estruturando e dando contido a unha voz que non sabemos ben dende onde fala pero que se modula según a necesidade adoptando un ton que ás veces é apocalíptico, outras intimista, e, en ocasións o son dunha especie de dispositivo sen corpo que se limita a rexistrar acontecementos. 


O conxunto flúe con vigor, nunha riada de acontecementos que se acugulan sen dar tregua, para amosar o nihilismo que virá, un que rebasa o existencial para acadar o nivel do esencial. O futuro que se expón en Natura ten borrada a dimensión renovadora que vai asociada á morte. Non hai ciclo da vida xa neste tempo, quedando o mundo, tras o Armageddon medioambiental, reducido a un mero soporte inerte e estéril incapaz de albergar nada que non sexa unha sorte de expresión mineral do existente. Esta esterilidade desprégase en varios planos, dende o persoal ata o político e o social. Ao liquidar a natureza na que vivimos mergullados como seres humanos, dinos Iolanda Zúñiga, o que estamos a facer é liquidarnos a nós mesmos e a calqueira posibilidade de idea de humanidade. Non hai, pois, futuro sen natureza, e calqueira pretensión de remplazo tecnolóxico é unha calella sen saída, unha aposta por un mundo no cal non quedará sitio nin siquera para a morte.

A peripecia da protagonista, unha supervivinte pese a todo, está recollida cunha delicadeza que non exclúe momentos de intensa crueza, en especial os referidos ás vicisitudes do corpo. A experiencia feminina adquire unha importancia crucial no relato, como se o dano infrinxido á natureza estivera simbolizado e concentrado no corpo da protagonista. Esta equiparación entre muller e natureza é especialmente interesante ao ser o organismo feminino o lugar onde se decide a supervivencia da especie, ao igual que é a natureza como sistema a depositaria do futuro de todo o existente. Hai un latexo feminista que atravesa toda a narración. Non adquire expresión en forma de manifesto pero determina as reflexións da voz que conta a historia, voz que sinala responsabilidades e que determina a culpabilidade das accións persoais e colectivas. Na novela achegámonos a eses corpos das mulleres reducidos á meros recipientes para a reprodución e non podemos evitar relacionar esta condición cos intentos contemporáneos de legalizar cousas como os ventres de aluguer baixo o nome de "xestación subrogada". A potencia política do relato cristaliza na exposición de situacións de este tipo nas cales o contexto distópico bota luz sobre a nosa propia época con lucidez, unha luz que presenta a tonalidade dunha certa desesperanza, dun certo esgotamento pola tendencia do existente a ir a peor a gran velocidade.


Mark Fisher, Realismo Capitalista

Si el trabajador-preso es el protagonista de la disciplina, el deudor-adicto es el personaje del control. EL capital ciberespacial funciona en el momento en el que sus usuarios se vuelven adictos. William Gibson lo reconoce en Neuromante, cuando Case y el resto de los cowboys del ciberespacio se desconectan de la matrix y sienten insectos bajo la piel. (La afición de Case a las anfetaminas no es más que el sustituto de su adicción a una velocidad mucho más abstracta.) Si algo como el desorden de déficit de atención e hiperactividad es una patología, entonces es una patología del capitalismo tardío: una consecuencia de estar conectados a circuitos de entretenimiento y control hipermediados por la cultura del consumo. Del mismo modo, lo que se conoce como dislexia puede no ser otra cosa que una suerte de poslexia. Los adolescentes tienen la capacidad de procesar los datos cargados de imágenes del capital sin ninguna necesidad de leer: el simple reconocimiento de eslóganes es suficiente para navegar el plano informativo de la red, el móvil y la TV. "La escritura nunca fue algo propio del capitalismo. El capitalismo, de hecho, es intrínsecamente iletrado", afirmaron Deleuze y Guattari en El Anti Edipo. "El lenguaje electrónico no funciona a través de la voz o la escritura; los datos se procesan perfectamente en ausencia de ambas." De ahí que tantos empresarios exitosos sean en efecto disléxicos, aunque no sepamos si su eficacia posléxica es la consecuencia o la causa de su triunfo.

 [Capítulo: Impotencia reflexiva. "Inmovilización" y comunismo liberal]

 El mandato de la responsabilidad ética individual nunca fue más fuerte que hoy en día; en su libro Marcos de guerra, Judith Butler utiliza el término responsabilización para referirse a este fenómeno. Por eso es necesario, más que nunca antes, cargar las tintas nuevamente en la estructura. En lugar de afirmar que todos, es decir, cada uno, somos responsables del cambio climático, podríamos decir que nadie en verdad lo es y que ese es el problema. La causa de la catástrofe ecológica está en una estructura impersonal que, aunque es capaz de producir todo tipo de efectos, no es capaz de quedar sujeta a responsabilidad. El sujeto que se requiere a tal fin, un sujeto colectivo, no existe, pero la crisis, una crisis global como todas las que enfrentamos en la actualidad, necesita que lo construyamos. Sin embargo, la proclamada inmediatez ética que estuvo en boga en la cultura política británica al menos desde 1985, cuando el sentimentalismo de consenso de Live Aid reemplazó al antagonismo de las luchas mineras, boicotea permanentemente la emergencia de un sujeto tal.

 [Capítulo: No existe algo así como un operador central]

Killian Fritsch

Vendo o documental “No Intenso Agora” de Joao Moerira Salles, descubro a figura de Killian Fritsch, unha desas innumerables notas a pé de páxina engadidas ao relato da Historia. “No Intenso Agora” mestura as memorias persoais de Salles en forma de gravacións familiares en super 8 que recollen as viaxes polo mundo dunha nai adiantada ao seu tempo (en especial pola China de Mao) co relato histórico -a partir de found footage pouco coñecido- dos feitos acontecidos no maio do 68 parisino e na primaveira de Praga. Killian Fritsch foi un estudante de enxeñería metido a publicista e lector de Marx e de Karl Korsch. Xunto co seu compañeiro de axencia Bernard Cousin (falecido en 2018) ideou o lema “debaixo dos adoquíns está a praia”, un dos grandes hits do momento e, posiblemente, a frase que condensou, coa eficacia que so é posible dende o mundo da publicidade, o zeitgeist da época. Despois deses meses nos que parecía que o capitalismo ía a reventar en Francia e que o propio de Gaulle pasaría a ser historia antes da chegada do verán, Killian viviu dous anos coa resaca deses anos de intensidade máxima incapaz de adaptarse á volta á normalidade que seguiu.

Busco en google e apenas atopo nada sobre el, nin siquera unha fotografía borrosa que me permita poñerlle unha cara a ese home capaz de sintetizar con tanto éxito -de forma tan superficial, polo tanto- o que estaba a acontecer no maio do 68. Pregúntome que tal levaría o de ser publicista e marxista nun tempo no cal a publicidade comezaba a ser a maquinaria necesaria para soldar  desexo e consumo como elementos claves na lóxica da acumulación capitalista. Que lle pasaría pola cabeza despois da súa contribución a esa rampa de lanzamento da posmodernidade que foron as revoltas parisinas do 68. No fondo, en Killian Fritsch atopo unha imaxe especular e prototípica de moitos de nos, habitantes dunha clase media en extinción posuídos por intensas convicións internas acerca do mundo no que querriamos vivir, que, porén, non nos impiden levar unha vida case completamente acorde co que o sistema neoliberal reclama de nos. En Killian Fritsch podo situar unha referencia clara da xestación desa distancia cínica coa a propia existencia, dese empeño por preservar unha interioridade desertora capaz de convivir cuns hábitos que simplemente fornecen o-que-hai cada día da existencia.

Killian suicidaríase con apenas 30 anos en 1970 tirándose ás vías do metro na estación de Gaité (“Alegría” en francés), nun paso ao acto que, posiblemente, daba conta dunha insatisfación profunda, dunha fenda insalvabable entre pensamento e vida definitoria dos tempos que estaban chegando. O feito de suicidarse nunha lugar con ese nome delata a necesidade de deixar constancia dun desacougo imposible de superar e, ao tempo, de facer unha especie de xesto irónico definitivo, unha performance final á altura da súa frase insuperable.

Rebuscando en internet cun pouco máis de profundidade poden atoparse entrevistas ao seu compañeiro Bernard Cousin -a quen agora mesmo atribuéselle de forma “oficial” a paternidade da frase-, algunhas referencias ás adicións de Killian como fonte da súa motivación suicida, incluso libros recopilatorios coas frases e grafitis do momento nos que aparece o seu nome puntualmente. A cuestión é que, realmente, baixo os adoquíns nunca houbo praia algunha nin posibilidade de tal cousa. Esa era a gracia do lema. A promesa dun imposible de tintes case fantásticos baixo a capa da normalidade máis gris. Como agora, calqueira promesa do capitalismo no que respecta á liberación dos nosos desexos e á posibilidade de levar unha vida merecedora de tal nome é pura fantasía. Marketing para suicidas no cal seguimos caíndo.

Julian Barnes, El Ruido del Tiempo

En un mundo ideal, un joven no debería ser irónico. A esa edad, la ironía impide el crecimiento, atrofia la imaginación. Lo mejor es empezar la vida con un estado mental alegre y abierto, creyendo en los demás, siendo optimista, franco con todo el mundo en todo. Y después, cuando llegas a entender mejor a las cosas y a las personas, desarrollar un sentido de la ironía. La progresión natural de la vida humana va del optimismo al pesimismo, y un sentido de la ironía ayuda a atenuar el pesimismo, ayuda a producir equilibrio, armonía.

Pero este mundo no era un mundo ideal y por eso la ironía crecía de formas extrañas y súbitas. De la noche a la mañana, como un hongo; desastrosamente, como un cáncer.

Random Acts of Kindness Week

Lendo a reportaxe que o xornalista Casey Newton fixo para The Verge acerca das condicións laborais dos moderadores de contidos de Facebook, descubro unha desas invencións dos departamentos de recursos humanos que parecen sacadas dun capítulo de Black Mirror: as Semanas de Actos de Amabilidade Aleatorios. En efecto, parece ser que na "cultura" empresarial estadounidense está bastante estendido levar a cabo este tipo de actividades para favorecer un bó clima de traballo e facer da actividade laboral algo -supostamente- menos inhumano reforzando -iso din- os lazos afectivos entre o personal.

A reportaxe que enlazo no parágrafo anterior describe as condicións dos traballadores nun centro da empresa Cognizant, un outsourcing deses que emprega Facebook para no ter en nómina á xente que se emporca coa lama dos contidos máis chungos que son publicados nesta rede social. Entre os trastornos laborais destes traballadores destaca algo semellante ao síndrome de estrés postraumático polo visionado intensivo e continuado de esceas de violencia e de contido degradante. As xornadas, con trinta minutos de descanso para comer, e dúas paradas de quince minutos para descomprimir, inclúen un descanso doutros nove minutos oficialmente chamado "tempo de benestar". En que emprega a forza de traballo eses 15+15+9 minutos? En tres cousas basicamente: ter sexo onde poden, colocarse a mil por hora e subirse aos tellados para sopesar a idea de tirarse abaixo.

A empresa, consciente do ambiente complicado que xenera a labor dos seus empregados, fai de cando en vez estas Semanas de Actos de Amabilidade Aleatorios. Que consisten basicamente en tirar  cordas de tender a roupa con post-its colgados nelas cheos de mensaxes motivacionais e un bombón engadido. Para que unha suba do salario, unha redución da xornada laboral, un aumento dos tempos de descanso, asistencia psicolóxica continuada ou interrupcións de varios días na súa labor se poden ofrecerlles un post-it cunha mensaxe sacada das tazas de Mr. Wonderful e un bombón que son ambas man de santo para os trastornos de estrés postraumático como ben saben os profesionais da saúde mental?

Coma se dun eterno retorno se tratara, voltamos repetidamente a condicións laborais que rozan a escravitude ou a abrazan sen complexos. A forza de traballo, esplotada e violentada de todas as maneiras posibles, sofre, ademais das condicións humillantes, as solucións "creativas" deses laboratorios da estupidez que son os departamentos de recursos humanos. Dende as cervexas "afterworking" promovidas por istos ata as xuntanzas de fin de semana en campos de paintball e tolemias polo estilo, a capacidade de imaxinar actividades degradantes para que os empregados se sintan "parte da empresa" parece non ter límites. Estas Semanas de Actos de Amabilidade Aleatorios inciden nesta tendencia, desviando as reclamacións laborais cara unha sorte de sentimentalismo que pretende emborcar a problemática das condicións de traballo cara o eido do desaxuste psicolóxico persoal. Desaxuste que debe ser curado a base de abraciños, palmadiñas nas costas e dun afecto despersonalizado que supostamente debería aliviar o sufrimento do empregado.

Fronte a este invento noxento eu propoño a creación das Semanas de Actos de Odio Aleatorios. Non daría instrucións concretas, deixaría aos traballadores que a súa imaxinación voase libre a partir da súa situación persoal na empresa. Ao igual que as outras semanas, probablemente non servirán para cambiar as condicións de traballo pero iso si, co a gusto que se ían quedar de cando en vez, igual si que funcionaban como detonante para enfrontar os trastornos psicolóxicos enfocándose na reclamación dura dos dereitos laborais pisoteados. Tamén, como beneficio indirecto, posiblemente estas semanas ata deran lugar á formación de lazos persoais reais entre compañeiros de traballo e incluso poderían servir para aumentar a conciencia de clase (tan necesaria cando un está a vender a súa forza de traballo). E, claro, sen bombóns polo medio (aínda que boh, eu si que conservaría o dos bombóns, todo é mellor con eles!)

Capitalismo e fascismo

Capitalismo e fascismo. Psico-ontoloxía da escravitude
Rebeca Baceiredo
Euseino? Editores

Publicado en 2015, este ensaio describe e analiza o vínculo íntimo entre capitalismo e fascismo a partir do pensamento de autores como Spinoza, Deleuze, Adorno, Bataille ou Marx. A integración no grupo pola vía da identificación, o odio ao diferente ou as paixóns tristes: os mecanismos psicolóxicos (íntimos) de producción do fascismo conectan coa creación narcisista da subxectividade e dos procesos de agregación social derivados do consumo propios do capitalismo. Como un adianto clarividente dos tempos que estamos a vivir, o libro disecciona as claves íntimas e sociais do auxe dun fenómeno ligado de forma profunda á estrutura do capitalismo

Mais, se o ego cumpre unha función integradora dos estímulos externos e os internos, e unha sociedade pode desenvolvelo ou inhibilo en función das súas necesidades e intereses, a nosa semella operar con dúas accións simultáneas:  o que fai é limitar a operación receptiva e construtiva do ego, pois o despoxa do seu instrumento lingüístico á vez que reforza identidades ficticias que o suplantan, quedando só os eus residuais que se forman a partir da voluptas, enerxía sobrante do proceso de captación social (Deleuze); proceso que está, desta volta, desemembrado en distintos estratos, razón pola que nacen as identidades múltiples, simple xogo de espellos  pero organizacións e captacións parciais do fluxo das que o capital extrae a plusvalía e nas que exerce o control. Entendeuse ben, a partir das teorías poscoloniais, que a identidade non é algo puro, senón que superpón capas, xustapón códigos, e é ese o mecanismo que se emprega.

A identidade, logo, preséntase como xeito de estar no mundo, sendo un fake do Dasein, unha forma de rexistro e de gratificación narcisista do eu. Só noutro estado de cousas se podería falar, logo, dun mínimo de subxectivación non esencial e moito menos mascarada, dunha disposición diagramática das singularidades que compoñen os modos dos que falaba Spinoza, seguindo unha lectura deleuziana. O desenvolvemento individual, do ser, non sería senón a saída dos estratos, por lisos que parezan (aspecto que os fan, precisamente, máis difíciles de recoñecer). Pero iso faría aos individuos incontrolables e inservibles para a macroestrutura de poder, así que só se permite permanecer nun modo certamente indefinido, como apropiación de cadansúa existencia, modo que, por certo, favorece o comportamento segundo a lei da suxestión e do contrario.

Nestes tempos de profunda reacción

Volto ao título do artigo de Sánchez Ferlosio unha vez máis. Posiblemente sexa a cantinela que máis teño citado aquí dende aquel lonxano 2002 no cal abrín este blog. Buscando no meu propio arquivo non dou encontrado a ligazón ao texto pero case me da igual, a forza da expresión serve sempre para describir o momento no cal nos atopamos, como un insoportable día da marmota do cal non damos saído. A novidade, nesta inevitable repetición do mesmo, é que, a día de hoxe, 17 de xaneiro de 2019, a ultradereita hispánica ten abandoado a casa común da dereita (ese PP que albergaba a neoliberais, tradicionalistas, nostálxicos do franquismo, monárquicos, nacionalcatólicos e outras especies varias) para voar pola súa conta con notable éxito. A profunda reacción ten, pois, chiringuito propio de nome sonoro, líder identificable, unha masa social en ascenso alimentada a base de memes no whatsapp e toneladas de fake news, inimigos fáciles de identificar e unha carraxe infinita contra todo o que consideran que non respecta a "orde natural" das cousas.

Na miña lectura recente de "La destrucción de la democracia en España", o libro de Paul Preston sobre a segunda República española, atopei unha distinción que non coñecía entre as correntes dereitistas da época: os accidentalistas e os catastrofistas. Sendo todos eles nostálxicos do rexime anterior (xa fora a dictadura de Primo de Rivera ou a monarquía de Alfonso XIII) o que os dividía era a maneira na cal pensaban liquidar  ese invento do demo chamado "República". Os accidentalistas eran partidarios de acometer tal tarefa "dende dentro": gañar as eleccións e así levar a España a unha forma de estado "orgánica" ao estilo hitleriano ou mussoliniano. Para iso empregaron todos os medios legais ao seu alcance -incluíndo noticias falsas a esgalla na prensa afín- e ilegais -bandas de pistoleiros e matóns pagadas relixiosamente-. Os catastrofistas, porén, tiñan menos paciencia, sendo a súa opción preferida o golpe de estado e a imposición dunha ditadura fascista pola vía rápida. O libro de Paul Preston é un percorrido desolador polos seis anos de existencia da República e polos esforzos dos defensores das oligarquías económicas, dos propietarios dos grandes latifundios, da igrexa e de parte do exército para poñer fin ás esixencias de cambio social das masas obreiras e campesiñas españolas. A aniquilación do pulo reformista asociado á república trouxo eses corenta anos de dictadura fascista e ese pacto posterior entre os gañadores da guerra civil e o gran capital internacional que coñecemos como "transición" (mellor dito, segunda restauración borbónica). A suposta reconversión de catastrofistas e accidentalistas en demócratas entusiastas durante a devandita transición nunca tivo demasiada credibilidade. O que veu sucedendo é que as esixencias internacionais de democracia -por aquilo de explotar o mercado español sen trabas- convenceron a esta xente e aos seus descendentes de que podían manter os seus privilexios a cambio de certas concesións na orde social, cultural e simbólica.

Oitenta anos despois os descendentes ideolóxicos dos accidentalistas e dos catastrofistas séntense relativamente cómodos no marco da nosa democracia liberal e incluso defenden a morte ese documento claudicante que coñecemos como constitución española. Porén, as concesións nos eidos social, cultural e simbólico semellan ser demasiado para esta xente. Non basta co control da esfera económica, hai nostalxia do control completo, da volta a unha orde social que xa era reaccionaria décadas atrás. Estes herdeiros síntense víctimas -pobriños- da "dictadura do políticamente correcto", dos avances do feminismo, do recoñecemento legal das demandas da comunidade LGTBI, da presenza de migrantes e mesmo das normativas que restrinxen actividades como as touradas e a caza. Reclaman a volta a unha orde social que semellaba estar en vías de extinción e empregan expresións como "sen complexos" ou "políticamente incorrectos" como sinónimas dunha liberdade de expresión reducida a liberdade de insultar e desprezar aos demais. A "nova" extrema dereita -a que quedou no PP ou a que buscou acubillo en VOX ou en Cs- non se diferencia daqueles antepasados seus que fixeron todas as barbaridades posibles para laminar as demandas das clases populares nos anos trinta. Agora teñen smartphones e usan o whatsapp como se non houbera un mañá, discuten a liberdade real e a posibilidade da igualdade e síntense perdedores dunha guerra cultural que os oprime e coarta mentras reclaman dunhas esencias imaxinarias que xa estaban caducas fai case un século. O seu pulo vai coa nosa época e é síntoma dun retroceso bárbaro consecuencia do sistema económico que padecemos dende mediados dos oitenta do século XX. Como nos anos trinta, despois da desregularización neoliberal chegou a onda fascista. E unha vez máis toca dicir "nestes tempos de profunda reacción" e poñerse a actuar contra a combinación de autoritaritarismo neoconservador e economía neoliberal terminal que ameza con sepultarnos.

O colapso territorial en Galiza

 

Xosé Constenla Veiga
O colapso territorial en Galiza
Editorial Galaxia

O sistema [territorial] entra en colapso cando os seus elementos esquecen cooperar, traballar polo común, sen atender a supostas "ofertas externas". Agora ben, por que se inicia ese proceso de deterioración dos elementos do sistema cando convivían nun suposto estado de "equilibrio funcional"?
Se cadra, a resposta hai que buscala na substitución do sistema territorial tradicional en Galiza (paisaxe de agras) polo actual, que supuxo a transformación do seu vector de organización, pasando de ser a produción agrícola a ser a accesibilidade (redución dos tempos de desprazamento). Este proceso non trouxo consigo a creación do que [David] Harvey denomina un novo capital espacial fixo (fundamentalmente por mor do singular proceso de incorporación da economía e da sociedade galegas ás loxicas do mercado capitalista), condición necesaria para o sustento das relacións socioeconómicas do capitalismo (que en esencia constitúe a "forza" que opera no sistema territorial actual),  operando as lóxicas espaciais do novo modelo sobre as estruturas organizativas e espaciais do anterior. Este feito deu lugar á aparición de fenómenos moi diversos de desequilibrio do sistema territorial que acabou por perder gran parte da súa complexidade e diversidade, provocando a situación de colapso.

[...] pasouse dun sistema territorial tradicional, posuidor dun modelo de organización coherente que atribuía a cada elemento unha función con rendibilidade social a unha situación de ausencia de modelo territorial, perdendo a lexibilidade e segregando esa función social, de sorte que só algunhas pezas do sistema territorial (a non a súa globalidade) posúen relevancia xerárquica no suposto de que sexan válidas para a mobilidade do capital.