Ruido de fondo, 25 anos despois

Un dos libros que máis me marcou no final do século XX foi "Ruido de fondo", de Don DeLillo. Non so a historia, unha sátira sobre o pavor á morte nun mundo de confort material hiperbólico e preocupacións miserabeis sobre aspectos secundarios da existencia, senón o estilo delilliano, un conglomerado de frases tensas e concentradas interrumpidas por fragmentos de anuncios televisivos e conversas alucinadas arredor do absurdo da vida cotiá. Volto a el animado pola estrea da película do mesmo nome a cargo de Noah Baumbach. Vexo o trailer -a peli estreouse en Netflix o pasado 28 de decembro so para o público USA polo de agora- e sorpréndome do look hiperoitentas. Os diálogos que saen neste son calcados aos do libro, os fragmentos das esceas fan pensar que están transplantadas directamente de cada un dos capítulos, e mesmo os personaxes parécense de forma preocupante á imaxe que me fago deles na cabeza nesta segunda lectura do libro. Malia todo isto, unha sensación de pronunciada impostura quédaseme prendida ao corpo. Sen saber moi ben porqué lémbrome do "Psicosis" de Gus Van Sant, copia plano por plano da peli de Hitchcok que xenera unha mestura de irritación e aburrimento no seu visionado.

Así pois, leo por segunda vez, vintecinco anos despois, "Ruido de fondo", na súa edición en castelá a cargo de Gian Castelli Gair en editorial Circe. Descubro que, máis alá das sensacións sobre a paranoia e a vida corroída no occidente máis rico, apenas lembro nada do seu argumento. O Dylar, o accidente químico, os diálogos televisivos e as esceas familiares. Ata aí chega a miña exigua memoria. O resto, un bosque inmenso de microhistorias rizomáticas e de personaxes definidos con precisión e brutalidade ao tempo, sorpréndeme como a primeira vez. O deslumbramento acontece de novo e isto si que me sorprende. No fondo da miña cabeza certos receptores neuronais asociados á fascinación e ao encantamento actívanse de novo tras moito tempo de oxidada inactividade. A prosodia delilliana abruma. En cada párrafo hai mil reflexións agudas que obríganme a repetir lecturas varias veces. Indo no coche, enfebrecido polos efluvios da novela, léolle a Cris un capítulo enteiro en voz alta, unha conversa entre Jack e Babette sobre quen morirá primeiro, un diálogo entre o tráxico e o humorístico que incorpora certo grao de falsedade e actuación e que, enunciado de viva voz, adquire unha dimensión inesperada rodeados de tráfico na AP9. "Que intenso, non?" dime Cris, nun ton ambiguo que parece oscilar de forma borrosa entre a admiración e o aburrimento. "Si", acerto a dicir espertando da miña declamación do capítulo. "Demasiado".

Porén, o que máis me ten chamado a atención nesta segunda lectura é o sentido do humor que vai por debaixo do texto. Un pouco de contrabando, como facendo pequenos malabares nas conversas e nas descricións. A un volume case subliminal, como facendo honra ao título. Unha corrente subterránea na que a sátira e os elementos irónicos rebumbian baixo as reflexións hiperdramáticas e os acontecementos máis tráxicos. Na primeira lectura non me decatara dese ton, así que o primeiro que penso e que é probablemente sexa un defecto da miña lectura. Porén, case no final, atopo un monólogo completo que sintetiza ese espíritu semisarcástico do libro. Trátase do momento no que o pai de Babette despídese da familia Gladney tras unha curta estancia na súa casa, e, para min, recolle as pequenas correntes humorísticas que percorren de forma espallada a narración nunha síntese robusta e coherente:

- No os preocupeis por mí -dijo-. El hecho de que cojee un poco al andar no tiene ninguna importancia. A mis años, las personas cojeamos. La cojera es algo completamente normal cuando se alcanza cierta edad. Y olvidaos también de la tos. Toser es sano. Así mueves la porquería. La porquería no te hace daño a no ser que permanezca inmóvil en un mismo lugar durante años. Resumiendo, que la tos es buena. Lo mismo que el insomnio. El insomnio está muy bien. ¿Qué gano yo con dormir? Uno alcanza una edad en la que cada minuto de sueño es un minuto menos que tienes para hacer cosas útiles como toser o cojear. En cuanto a las mujeres, da igual. Las mujeres también están bien. Alquilas una película y disfrutas del sexo. Ayuda a impulsar la sangre hacia el corazón. Tampoco importan los cigarrillos. Me gusta pensar que me estoy saliendo con la mía en algo. Que dejen de fumar los mormones, si quieren. Terminarán muriéndose de algo igualmente grave. El dinero no es problema. Tengo mis ingresos perfectamente organizados. Pensiones, cero, ahorros, cero, y acciones y bonos cero. Con que no vale la pena que os preocupeis al respecto. De todo eso ya me he ocupado yo. Tampoco os inquieteis por la dentadura. Tengo unos dientes magníficos. Cuanto más sueltos están, más puedes moverlos con la lengua, y con eso la mantienes ocupada. No os preocupeis de los temblores. Todo el mundo tiembla de vez en cuando, y, además, solo me ocurre con la mano izquierda. Para disfrutar de tus propios temblores basta con imaginar que la mano pertenece a otra persona. Y no conviene prestar atención a súbitas e inexplicables pérdidas de peso. No tiene sentido que uno pretenda comer algo que no ve, lo que a su vez resta importancia a los ojos. Tampoco pueden empeorar más de lo que ya están. Olvidaos por completo de la mente. La mente va antes que el cuerpo, tal y como debe ser, así que no os preocupéis por ella. No le pasa nada. Preocupaos del coche. La dirección está fatal. Ha habido que revisar los frenos tres veces. Y el capó se abre de golpe cada vez que hay baches.

O libro sostense de marabilla pasados trinta e cinco anos da súa publicación orixinal. A súa temática ten un renovado interese neste intre pospandémico e de sensación de fin de época derivada da crise medioambiental, social e política. O seu estilo, imitado cando non copiado por lexións de escritores e aspirantes a escritores (xa non digo nada dos blogueiros coma min, en especial fai un par de décadas), segue sendo fascinante. A corrente abrumadora de diálogos e descricións, a mestura de absurdo e lucidez que impregna cada páxina, os intercalados procedentes da tele e a radio, as referencias tecnocientíficas e os momentos anticlimáticos cos que soe pechar os capítulos forman algún dos vimbios que me chaman a atención neste repaso rápido polas súas páxinas. Abraiado pola súa lectura, doume conta da influencia que tivo en min naquel momento da miña vida. Unha especie de detonador do pulo de escribir e un recordatorio constante da potencia da literatura como modo de empuxar a calquera a intentar escribir para explicarse o mundo e un mesmo a si mesmo.