Se esta película tivera sido rodada na segunda metade da década dos 90 probablemente a crítica -e o seu propio director- a adscribirían ao movemento DOGMA impulsado por Lars Von Trier naqueles anos. Se exceptuamos o do nome do director e o do formato da imaxe (analóxica en 16 mm no canto dos canónicos 35 mm do decálogo), a película cumpre con todos os requisitos. É esta unha elección estética -e, por tanto, ética- a cal dota de singularidade e coherencia a unha obra que transita entre a reflexión existencial acerca da soidade e o amor, a minicrónica xeracional dunha cidade de provincias e a posta en escena dunha idea: cada final só é o punto de partida para un novo comezo. Eterno retorno, pois, do mesmo, que en cada volta é actualizado polas circunstancias do momento temporal.
O protagonista é un cineasta treintañeiro que volta á súa Pontevedra natal para localizar exteriores para un filme que van rodar outros. A película deixa no aire o porqué desta vinda e propón de maneira impresionista que asistimos a algún tipo de fuga do protagonista, aparentemente necesitado de tomar perspectiva cunha probable ruptura sentimental no Madrid do que -supoñemos- parece fuxir. Dous partes diferentes parecen compor un díptico dentro do filme: unha primeira centrada no retrato de certas ruínas industriais contemporáneas na cidade de Vigo e a súa contorna e unha segunda de escenarios interiores -aínda que non só- compartidos con outros personaxes. A "espiralidad" do relato, a idea de volta ao momento de partida en condicións diferentes, e a segmentación entre estas dúas perspectivas configuran unha estrutura complexa e suxestiva na que os mesmos motivos aparecen en distintos momentos resoando entre eles.
A elección da luz natural e da textura da película serven para darlle a esta unha aparencia naturalista: os exteriores cegan pola súa beleza, pola riqueza cromática das paisaxes naturais e polas variacións dos grises, os ocres ou os tons metálicos das escenas "industriais". Os interiores, iluminados unicamente pola luz artificial presente neles, son escuros, lindando cunha estética que poderiamos cualificar de intimismo tenebrista. O aspecto documental do filme, evidenciado en longas panorámicas e planos secuencia na primeira parte da metraxe, serve para despersonalizar inicialmente ao protagonista: este parece converterse en parte do que está a filmar. Unha figura inerte, en ruínas á súa maneira, intuímos, que se identifica visual e simbólicamente cos lugares polos que transita. Encarnación que rompe con dous estoupidos de furia íntima en dous momentos clave previos á toma de decisións importantes. A medida que avanza a narración hai un afán por deixar de ser parte do escenario, por tomar un papel protagonista no que lle pasa, por dotar de sentido e consistencia ao que está a vivir pola vía de relacionarse cos outros personaxes entre os que se move. Hai, con iso, unha dialéctica interior-exterior que está presente todo o tempo, a cal xera unha tensión importante en segundo plano: o afora, na súa inmensidade, resulta claustrofóbico, e á súa maneira é reflexo dunha devastación persoal indisimulable. O adentro, na súa angostura, non é cálido nin confortable, remite a un tipo de encarceamento vital do que parece complicado escapar. O tránsito entre ambos define as ansias do protagonista: liberarse da sensación de ruína que o devora e crear un espazo íntimo propio que dea acubillo, que sirva para soportar as inclemencias da vida.
A película carece de xiros dramáticos: apenas hai leves evolucións nos actos dun protagonista que rebusca nas figuras do seu pasado para dar con algunha clave que lle permita reiniciar a súa vida. "Unha parella termínase e outra empeza": así resume o director o arco argumental. E, aínda que é certo que este é o núcleo da narración, todo o que está ao redor del ten unha vida propia que está cargada de intensidade e saturada de angustia e emocións contidas. Para iso, o rictus controlado até a extenuación do seu magnífico intérprete principal -Andrés Gertrudix-, funciona como sismógrafo exacto dos microterremotos que o sacoden interiormente sen ser capaces de alterar a súa superficie exterior. Asistimos a como Miguel, o protagonista, mira e mira sen atreverse a actuar decididamente en ningún momento. Polo camiño, pinceladas de certa "mocidade" pertencente ao ambiente máis ou menos bohemio dunha cidade de provincias. Retratos de trazo suave de certos elementos dunha xeración que parece malvivir entre a imposibilidade de conciliar ambición e supervivencia. Tamén, de forma superficial, unha mirada estrañada aos restos dalgúns dos complexos industriais que até hai pouco salpicaban a xeografía viguesa e os seus arredores.
O protagonista, ademais, idealiza as relacións alleas como argumento para non ser capaz de aventurarse en ningunha. O enfrontamento coa realidade serviralle para empezar a minar as súas fantasías vitais, para sacudirse o cloroformo da idealización e do distanciamento. Para iso están as súas réplicas femininas no interior da narración: dotadas de vitalidades diferentes e, aparentemente, sintonizadas co real dunha forma que o protagonista anhela, serviranlle de contraexemplo para as súas teorías. As tres mulleres que enmarcan as idas e vindas do protagonista son complexas e contraditorias fronte á súa simpleza monolítica. Son coherentes cos seus desexos e cada unha delas reflicte un momento dun devir vital polo que han de pasar todas. Fronte á vida distanciada, amortecida e atemorizada de Miguel, elas son a vida vivida de verdade, sen freos de man nin paracaídas, e na imitación dos riscos que todas elas han ir asumindo atopará o protagonista unha vía para desfacerse dese si mesmo que o atenaza e impídelle ser fiel ao que sexa que sente. É, neste sentido, unha película paradoxal. O protagonista é un home, pero as verdades que contan son transmitidas polas mulleres que están ao seu arredor. Coma se el fóra puro cartón-pedra bidimensional e elas tridimensionales e reais. Tres personaxes femininos que empequeñecen ao masculino principal por comparación, sostidos por tres intérpretes magnífica cada unha no seu propio rexistro.
Destacar, finalmente, ademais da beleza dos seus planos e da verdade que desprenden estes, ademais da súa meditada estrutura e do seu rigor narrativo, ademais do gran traballo actoral da maioría dos seus intérpretes, dous detalles importantes para quen ésto escribe: os seus fondos sonoros e a música diexética a cargo de grupos representativos da música de agora mesmo -fantasmage, malandrómeda, unicornibot, indómitos- que xogan un importante papel en segundo plano no desenvolvemento do filme.
Publicar un comentario