Xenofeminismo

XENOFEMINISMO
Tecnologías de género y políticas de reproducción
Helen Hester
Ed. Caja negra

(En castelán; os párrafos que cito aquí están traducidos a ollo)

O XF é un feminismo tecnomaterialista, antinaturalista e abolicionista de xénero. Neste capítulo [o primeiro] ofreceré un breve esbozo do significado de cada un destes termos, para o cal en varias oportunidades empregarei o polémico manifesto A dialéctica do sexo de Shulamit Firestone como punto de referencia. Publicado por primeira vez en 1970, este texto sostén que “a acumulación de métodos para o control do medioambiente” desenvolvido pola humanidade -entre os que se contan, de manera crucial, a encarnación do xénero e a reproducción biolóxica- ofrece un camiño para realizar “o concebible no real”. Por ende, ao seu xuizo é preciso aproveitar a tecnoloxía (categoría que abrangue, e por isto fíxose célebre o seu planteamento, as teconoloxías de reproducción asistida pero tamén distintas formas de automatización doméstica e cibernación industrial) no marco de calqueira esforzo por transformar as condicións sociobiolóxicas da opresión.”

Helen Hester é unha das fundadoras do colectivo feminista Laboria Cuboniks (acrónimo de Nicolás Bourbaki, o nome co que asinaban os seus artigos e ensaios un grupo de matemáticos franceses fundado nos anos 30 do século XX) e neste libro realiza unha descrición exhaustiva do termo acuñado polo colectivo -xenofeminismo- para amosar as posibilidades que ofrece a apropiación das tecnoloxías como ferramenta para o activismo feminista. O libro, dividido en tres capítulos, dialoga constantemente coa obra de Shulamit Firestone e recolle as aportacións do movemento feminista de segunda ola en Estados Unidos, en especial as relativas á apropiación das tecnoloxías reproductivas saltándose a institucionalidade sanitaria. Unha frase de Barbara Ehrenreich e Deirde English sacada do libro "Bruxas, comadronas e enfermeiras. Historia das sanadoras/Dolencias e trastornos. Política sexual da enfermidade", marca o tono do libro con claridade: "[a autoaxuda é] un intento de apropiación da tecnoloxía sen aceptar tamén a ideoloxía".  Nesta expresión condénsase a busca de camiños de empoderamento en materia de dereitos reproductivos apoiándose en ferramentas tecnolóxicas pero liberándoas da carga ideolóxica que portan. Esta loita é estensible a case todas as loitas coñecidas. Penso, en especial, no que toca ao uso de internet, as redes sociais, os procesos de robotización dos traballos e o desenvolvemento das intelixencias artificiais: cabe aplicarlles o dito de Ehrenreich e English?

Ademais da discusión co feminismo dos setenta -branco, cis e heteronormativo- e da reivindicación deses grupos de autoaxuda feminista que proliferaron nos Estados Unidos dos setenta para levar ás mulleres os saberes custodiados polas institucións sanitarias en materia de saúde reproductiva, o libro conecta coa obra de Paul Preciado e o seu hacktivismo de xénero que reivindica a circulación da biotecnoloxía e a información "para arrebatar o control da economía hormonal ás institucións gardianas que intentan mitigar as ameazas ás distribucións preestablecidas do sexual". Asimesmo, emprega a obra de Lee Edelman de 2004 "Non ao futuro. A teoría queer e a pulsión de morte" para cuestionar ese concepto depositario de todo futuro posible: O Neno, "[...] horizonte perpetuo de toda política que se recoñece como tal, o beneficiario fantasmático de toda intervención política", matizando de paso as conclusións de Donna Haraway no seu célebre artigo "Anthropocene, Capitalocene, Plantationocene, Chthulucene: Making Kin" separando ese "non facer fillos" que proclamara Haraway de calquera intento de control da natalidade por parte das institucións. Tamén entra en diálogo co artigo-ensaio de Nina Power "Toward a cybernetic communism: the technology of the anti-family", unha crítica en clave comunista ao libro de Firestone no cal Powers discute as ideas de Natureza, Tecnoloxía e Revolución expostas no devandito libro.

Na súa parte final, tras recopilar as sementes das que se nutre o XF, sinala un exemplo de práctica xenofeminista contemporánea, o grupo GynePunk, que define ás súas integrantes como "bruxas cyborgs":

A bruxa -figura vista polo feminismo da segunda ola como un exemplo de saberes reprimidos e dunha posible apropiación de capacidades técnicas- é traída ao século XXI por medio da súa hibridación cun amplio espectro de dispositivos tecnolóxicos. Son a "visión do corpo como unha tecnoloxía" que sostén o grupo e "a súa invención de novas ferramentas de diagnóstico de tipo fágao vostede mesmx o que as constitúe como cyborgs, e a súa recuperación do saber ancestral das mulleres en torno á saúde reproductiva o que as convirte en bruxas"

Igualmente, a autora non esquece o contexto global no que se enmarca o movemento:

Un movemento sanitario transfeminista que procure ser "proporcional á mosntruosa complexidade da nosa realiade" debe formar parte da loita maior contra o racismo, o imperialismo e o capitalismo.

En definitiva, unha mostra da potencia do pensamento feminista contemporáneo que permite descobrir -para xente que no tema so ten as lecturas básicas coma min- a autoras da segunda ola feminista americana e algunhas correntes contemporáneas que proxectan estratexias de loita e propostas de organización novedosas das que aprender e tomar nota reverencialmente.

A destrución do tempo

Vinte anos atrás, alá por 1998, os cursos académicos comezaban con mantas de chuvia sobre as nosas cabezas. A volta ás clases significaba: calzado de auga, chubasqueiro, paraugas e roupa xa algo abrigosa. O frío e a humidade retornaban á nosa vida xunto coa normalidade. De feito, durante moitos meses do ano ter frío e estar mollado eran a normalidade, os atributos exteriores das nosas existencias. Porén, a medida que foi avanzando o século XXI algo foi mudando na ecuación anterior. Primeiro setembro comezou a perder a condición de mes limiar entre o verán e o outono para pasar a ser un mes de temperaturas lixeiras e chubascos escasos, unha primaveira crepuscular saturada de ocres e follas retorcidas caíndo das árbores. Despois, outubro empezou a contaxiarse desta enfermidade primaveral que aqueixaba ao outono. Finalmente, pasado 2012 ou así, setembro pasou a ser por méritos propios parte do mes de agosto, e outubro, case sen darnos conta, tamén. En 2017 houbo unha seca sen precendentes durante este mes e unha vaga de incendios que culminou na xornada tráxica do 16 de outubro, aquela tarde apocalíptica na cal semellaba que toda a provincia de Pontevedra era unha pira funeraria e a cidade de Vigo o centro dalgún inferno de contornos indefinidos. Este 2018 o curso comezou coa rapazada indo á escola en bermudas e camisetas, coas clases machacadas por un estraño sol de media mañá capaz de levar as temperaturas do seu interior máis alá dos 25º. Hai algo de inútil no feito de tentar dar clase con semellante calor. É como que  certa exhuberancia vital invade estes espazos lixeiramente necrosados interrogándonos insistentemente: "que facedes aquí metidos, como estades perdendo estas horas aquí dentro, por que non saídes alá fora onde todo é unha invitación a mover o corpo e a relacionarse de forma espontánea cos demais, fuxide de aquí". Pero a maquinaria escolar é poderosa e estas preguntas que nos asaltan rematan afogadas polos sons da xornada, quedando un eco esvaído nas aulas que fainos sentir levemente incómodos de cando en vez, como un resto dun pequeno bigbang de malestar co que convivimos civilizadamente.

[Percorro rapidamente as miñas páxinas de referencia en internet sobre o tempo: os prognósticos meteorolóxicos a medio prazo coinciden en que durante o resto de setembro andaremos este ano -na comarca de Vigo e arredores- rondando os 30º de máxima con noites algo frescas. Outubro, na imprevisible previsión a longo prazo, intúese seco e cálido, como unha postdata cruel a un verán que vai camiño de durar medio ano.]

Miro para 1998 e atopo que por aquel entón o meu estado de ánimo ía asociado coa climatoloxía de forma matemática. Tras a exaltación veraniega sempre chegaba unha melancolía de vidros mollados e rúas percorridas por regatos grises. As luces dos automóbiles desdibuxadas pola chuvia continuada semellaban faros estragados incapaces de mostrar dirección algunha, avisos inútiles sobre a deriva da existencia. O principio do curso era o momento en que un se dispoñía a encarar meses de grisura e de días curtos que daban para pouco ao rematar a xornada laboral, meses de recluírse nesas celdas que chamabamos "fogar" á espera do retorno da luz do sol e da calor que consolaba ao corpo cando remataban os meses de marzo. Agora, que andamos en camiseta ata novembro e que deixamos as ventás da casa aberta pola noite agardando por un pouco de aire fresco, miramos para ese tempo e botamos de menos non só os anos de mocidade perecidos inevitable e inutilmente, senón a consolación que supoñía esa rutina de humidades e fríos, esa zona de transición entre estacións que ía acomodándonos aos hábitos invernais case cariñosamente, como se alguén tivera planeado que mereciamos ir acostumbrándonos aos pouquiños a estremecernos co ar frío das mañás e cos solpores ás cinco da tarde.